TOETS0307LuchTkwaLiTEiT:niEuwEwETgEvingafwachTEn,OfTOchmaard??r?PrOjEcTEnindEOvErgangErzijnnieuwespelregelsvoorluchtkwaliteitindemaak?ziehetopeningsartikel.Projectleidersdienetvanstartzijngegaan,kunnenhetzichpermitterendezenieuwespelregelsaftewachten.maarwattedoenmetprojectendiebijnarijpzijnomdeprocedureintegaan?wie?chthaastheeftmeteenreedsvergevorderdproject,wilwaarschijnlijkdoorpakken.Liefstnogin2007.devraagisdanwatdemogelijkhedenenonmogelijkhedenzijnvandethansvigerenderegelgevingvanhetBesluitluchtkwaliteit2005.hethangtermaarvanaf.maar??ndingiszeker:degelijkluchtkwaliteitsonder-zoekloont.Ookvoorprojectenindealtijdlastigeovergangsfasetussenbestaandeennieuwewet-enregelgeving.robertvanBommellucht-kwaliteitFOTO:sxc.huTOETS0307deterechteconstateringinhetvoorafgaandeartikelinditbladisdatdetoekomstigewetluchtkwaliteit(wlk)extraruimtegaatbiedenaanprojectendiehetonderhetthansvigerendeBesluitluchtkwaliteit 2005 (Blk) nog moeilijk hebben. Klei-nere projecten kunnen weldra aanspraak gaan maken op deAMvB `niet In Betekende Mate' (`niet-IBM'). Tegelijkertijd krijgen grotereprojecten veelal een plek in het Nationaal SamenwerkingsprogrammaLuchtkwaliteit (NSL) en kunnen ze via die route doorgang vinden.Maar wat te doen met lopende projecten die al in een ver gevorderd stadiumzijn? Projectleiders en betrokken bestuurders komen in dat geval voor eeningewikkelde afweging te staan. Valt ons project tussen wal en schip? Opwelke wetgeving kunnen en willen we aanspraak maken? Welke risico's enonzekerheden zijn er nu en straks? Gaan we de besluitvormingsproceduretoch maar op korte termijn doorzetten? Of wachten we tot het momentwaarop de nieuwe wetgeving in werking is getreden?Het gaat in dit artikel over projecten in de altijd lastige overgangsfase tus-sen bestaande en nieuwe wet- en regelgeving. De projectleiders en bestuur-ders die bij dergelijke projecten betrokken zijn, kunnen wel enige steungebruiken. Want behalve dat een slechte luchtkwaliteit slecht is voor bur-gers, is ook de gezondheid van een niet gering aantal projectleiders en be-stuurders de laatste jaren serieus op de proef gesteld.risico'snieuwewetgevingWat is er eigenlijk op tegen om gewoon de nieuwe wetgeving af te wachten?Helemaal niets, als het voor de realisatie van een project niet veel uitmaaktwanneer je daarmee kunt beginnen. Maar wie haast heeft ? en wie heeft datniet? ? moet rekening houden met een aantal risico's omtrent de nieuweWlk en het NSL.Projecten die de nieuwe wet nodig hebben, moe-ten rekening houden met mogelijke uitstel vande inwerkingtreding van de nieuwe wet en/of hetNSL. Het grootste risico daarbij is of de hiermeeverbonden nieuwe EU-richtlijn tijdig verschijnt.De Wlk is enige tijd geleden aangenomen door deTweede Kamer en ligt momenteel ter beoordeling bijde Eerste Kamer. De verwachting is dat de wet (zonderhet NSL) in het najaar in werking treedt middels eenKoninklijk Besluit. Vanaf dat moment kan gebruik wordengemaakt van de AMvB niet-IBM, die ruimte geeft aan projec-ten die slechts in geringe mate bijdragen aan verslechteringvan de luchtkwaliteit.Het NSL, dat weliswaar een onderdeel vormt van de nieuwewet, zal pas later (binnen 13 weken na het in werking treden vande wet) van kracht worden. Naar verwachting wordt dit niet eer-der dan begin 2008.DE AUTEURRobert van Bommel (r.j.j.m.bommel@arcadis.nl) is adviseurluchtkwaliteit bij ARCADIS.Tot slot zijn er afbreukrisico's rond de AMvB en het NSL. Beide kunnen intheorie in een bodemprocedure bij de Raad van State onderuit gaan omdatzij niet voldoen aan de Europese richtlijn inzake luchtkwaliteit. De AMvBstaat zaken toe die volgens de huidige jurisprudentie volstrekt onhoudbaarzijn. Is voor stikstofdioxide (NO2) en fijn stof (PM10) momenteel een verslech-tering van 0,1 ug/m3 al niet toegestaan, met de AMvB ontstaat ruimte ommaximaal 1,2 ug/m3 te verslechteren. Deze verslechteringen moeten op ma-croschaal gecompenseerd worden middels de maatregelen in het NSL. Maarof dit programma met bijbehorende maatregelen daadwerkelijk voldoet aande Europese richtlijn, kan een twistpunt worden in juridische procedures.Eersteafweging:BlkKortom, mogelijk laat de gewenste nieuwe wetgeving nog wel even op zichwachten. Dus voor wie ?cht haast heeft, is er alle reden na te gaan of eenreeds ver gevorderd project ook onder het huidige Blk de procedure in kan.Er is bovendien nog een andere goede reden om de Blk-systematiek niet uithet oog te verliezen. De nieuwe wet biedt nieuwe mogelijkheden een pro-ject alsnog te realiseren, maar onder diezelfde nieuwe wet blijft de huidigesystematiek van het Blk onverkort beschikbaar. Voldoet het project aan hetBlk, dan zit u altijd goed: wel of geen nieuwe wet. Het is dus ook verstandigte bekijken of een project ? zonodig met extra maatregelen ? realiseerbaaris onder het Blk. Tot slot kan een volgens de Blk-systematiek uitgevoerdluchtonderzoek ook onder de nieuwe wet nog wel eens van pas komen.Maar daarover later meer.Blk-systematiekProjecten realiseren onder de Blk-systematiek, kan dat? Dat Nederland op slotzit door het Blk, is een misverstand. Een belangrijk deel van de projecten is inhet verleden onderuit gegaan doordat het luchtonderzoek als onvol-doende werd aangemerkt. De reeds verschenen aanvullende re-gelgeving onder het huidige Blk heeft richting gegeven aanhet uitvoeren van een luchtonderzoek. Met de huidi-ge prognoses van de emissiefactoren en achter-grondconcentraties (GCN) is het aantal knel-punten stevig gereduceerd. Binnen deBlk-systematiek zijn er drie mogelij-FOTO:sxc.huTOETS030710ke situaties waarin projecten doorgang kunnen vinden:1. Er is geen sprake van overschrijding van de normen. Deze situatie is vantoepassing op projecten in gebieden met lage achtergrondconcentra-ties. Het is verstandig na te gaan wat de meest recente prognoses (cijfersapril 2007) betekenen voor het project. Mocht u dit nog niet gedaanhebben, dan is dat wellicht een aangename verrassing. Aandachtspuntis de recent vrijgegeven versie 6.0 van het model CAR II waarbij voor deresultaten voor NO2 nog een slag om de arm dient te worden gehouden.Zie hiervoor de brief van DG Milieu van VROM, 6 april 2007. (In een up-date van CAR II, die binnenkort verschijnt, zullen de resultaten voorNO2 een definitief karakter hebben. De resultaten voor NO2 uit de hui-dige CAR II versie die net onder de grenswaarde liggen van 40ug/m3(onafgerond 40,5) zouden in de uiteindelijke versie van CAR II alsnogtot een overschrijding kunnen leiden.)2. De normen worden weliswaar overschreden, maar het project veroorzaakt geenverslechtering van de luchtkwaliteit. Er is doorgaans echter w?l sprakevan een verslechtering en dit vormt dan ook de klassieke bottleneck inde Blk-systematiek. Uit de jurisprudentie volgt dat voor NO2 en PM10een toename van 0,1 ug/m3 reeds niet meer is toegestaan. Uitgaandevan een afronding op 1 decimaal moet de waarde dus onder de afge-ronde waarde van 0,0 ug/m3 blijven (dat is iets anders dan 0,00 ug/m3!).Hieruit leiden we af dat een toename van 0,049ug/m3 waarschijnlijknog net is toegestaan. Vertaald naar de mogelijke ruimte in verkeers-groei door een project, betreft deze ruimte in de praktijk (afhankelijkvan wegtype en verkeerssamenstelling) hooguit enkele honderden au-to's. Het is helder dat van een toename reeds sprake kan zijn bij eenrelatief kleine ruimtelijke of infrastructurele ontwikkeling.3. Er is sprake van overschrijding en verslechtering, maar per saldo is er geenverslechtering van de luchtkwaliteit ten gevolge van het project. Met de intro-ductie van het Blk heeft de salderingsregeling enige ruimte gebodenten opzichte van de hierboven beschreven situaties (1) en (2). Hoewelondertussen enkele projecten succesvol deze salderingsregeling heb-ben benut, is dit ook niet het magische instrument waarmee alle pro-blemen direct zijn opgelost. Er dient namelijk wel voldoende verbete-ring te zijn om van saldering gebruik te mogen maken, al dan niet in devorm van projectgebonden maatregelen. Van de projecten die een ge-slaagde salderingsmethode hebben laten zien, kan natuurlijk handiggebruik worden gemaakt.lucht-kwaliteitBij besluitvormingsprocedures (bestemmingsplan, Trac?besluit, Wegaan-passingsbesluit, etc.) is het te allen tijde verstandig na te gaan of het projectvia het Blk doorgang kan vinden. U bent daarmee niet afhankelijk van mo-gelijke vertragingen van de nieuwe wet.Uiteraard zitten er ook aan de Blk-systematiek risico's en is het verstandigdeze vroegtijdig in te schatten. Op basis van de huidige jurisprudentie isdaarvoor voldoende materiaal beschikbaar. Houd vooral bij saldering reke-ning met een afbreukrisico. In dit soort situaties is het verstandig ook alvastvooruit te blikken naar de mogelijkheden van de nieuwe wet. Een projectwaarbij de luchtkwaliteit met bijvoorbeeld 0,5 ug/m3 verslechtert, zou tezijner tijd aanspraak kunnen maken op de AMvB.alshetprojectnietvoldoet:wlkEen project dat onmogelijk voldoet onder het Blk, zal moeten wachten opde nieuwe wet. We hebben het dan over besluitvormingsprocedures. Delaatste prognoses omtrent het in werking treden van de nieuwe wet wordenvan belang en dienen te worden afgezet tegen de eigen projectplanning.Nog lopende, besluitvoorbereidende onderzoeken (bijvoorbeeld milieuef-fectrapportages) hoeven hierdoor niet gefrustreerd te worden.wlk-systematiekBehalve dat het onder de Wlk mogelijk blijft de huidige Blk-systematiek tegebruiken, zijn er onder de Wlk drie nieuwe mogelijkheden gecre?erd omprojecten doorgang te laten vinden:1. Een project valt onder een in de AMvB niet-IBM benoemde categorie van con-crete `niet in betekenende mate projecten'. De betreffende projecten zijn be-noemd in een Ministeri?le Regeling die onder de AMvB hangt. Het ideehierachter is dat het project nooit meer kan verslechteren dan 3% van dejaarnorm indien de projectomvang onder de genoemde drempels blijft.SaLdErEnindEPrakTijkdevrOm-rapportage`Plussenenminnen'vormteeneindevaluatievande`PilotprojectensalderingsregelingBesluitluchtkwaliteit2005'.dezerapportagebeschrijftdiversesoortenprojectenuitdepraktijk.Tevenswordtaandachtbesteedaanuiteenlopendeaspectendiebijsalderingvanbelangzijn.Overigenszijnookindejurisprudentiediversesuccesvoorbeeldenvansalderingvoorhanden.Toegangtotnadereinformatieviawww.vrom.nlenwww.infomil.nl.TOETS030711Een voorbeeld is een `woningbouwproject van minder dan 1500 wonin-gen'. De AMvB ligt momenteel bij de adviserende afdeling van de Raadvan State. Raadpleeg daarom de definitieve tekst voor de juiste omvangvan de drempelwaarden van de diverse categorie?n.2. Een project valt buiten de genoemde categorie?n maar mag toch worden aange-merkt als `niet In Betekende Mate'. Volgens de AMvB niet-IBM is hiervan sprakeals de verslechtering van de luchtkwaliteit maximaal 3% van de jaarnorm is.Middels onderzoek moet deze maximale verslechtering worden aange-toond. De 3%-norm komt overeen met 1,2 ug/m3 en geldt voor beide rele-vante stoffen: PM10 en NO2. Uiteraard wordt getoetst op de maatgevendestof. Een groot aantal ? relatief kleine ? projecten zal onder de AMvBniet-IBM vallen (situatie 1 of 2). De AMvB gaat naar verwachting tegelijkmet de wet in werking en hoeft dus niet te wachten op het NSL. Dit geeftruimte aan projecten met een verslechtering van maximaal 1,2 ug/m3.3. Indien een project is opgenomen in het NSL is een verdere toetsing op project-niveau sec gezien niet nodig. De goedkeuring van de nieuwe wet samen methet NSL vormt feitelijk de toetsing van de daarin opgenomen projecten.Daartegenover staat een uitvoeringsverplichting van de eveneens in hetNSL opgenomen maatregelen. Projecten die meer dan 1,2 ug/m3 verslechte-ren, kunnen via deze weg door. In de praktijk zal luchtonderzoek veelalnoodzakelijk blijven. Nogmaals: let erop dat het NSL later dan de wet inkandaTaLLEmaaL?alshetomluchtkwaliteitgaat,ishetbijsommige`projectenindeovergang'mogelijktekiezentussen(1)doorzettenonderhethuidigeregimevanhetBesluitluchtkwaliteit2005,of(2)afwachtentotdenieuwewetluchtkwaliteitendedaarbijbehorenderegelingenvankrachtzijn.hetisaltijdleukalserietstekiezenvalt.maarhetsmaaktinditgevalwellichtookeenbeetjeals`shoppeninderegelgeving,eneruitpikkenwatjehetbestevanpaskomt'.Terwijlhetuiteindelijktochdebedoelingisdatdeluchtkwaliteiterbetervanwordt.Zijnwemetdergelijkshoppeninregelgevingdeboelnietaanhetflessen?datiseenlegitiemevraag.hetantwoordisdatdemaatregelendieinhetnSLgenomengaanwordenmoetenopwegentegendeverslech-teringenvanzoweldeniet-iBm-projectenalsdegroteiBm-projectenuitdatzelfdenSL.intotaalisercirca1miljardeuroaanmaatregelengereserveerd.volgensdehuidigeprognosesenrekenmethodesinhetnSLwegendezemaatregelenruimschootsoptegendeindividuelebijdragenvanafzonderlijkeprojecten.dezeprognoseszullenuiteraardindeloopvandetijddienentewordenge?valueerd(zieookwww.vrom.nl/luchtkwaliteit). Besluitluchtkwaliteit2005 wetluchtkwaliteit(zondernSL) wetluchtkwaliteit(metnSL)Planning(wanneergeldt -Zolangdewlknietinwerking - indiendeEerstekamerhetwets- -nSLwordtbinnen13wekennawelkewetgeving?) isgetreden,geldthetBlk. voorstelvoordezomer2007behandelt, inwerkingtredingwetvankracht. kandewet(inclusiefdeamvBniet- verwachting:begin2008. iBm)nadezomerinwerkingtreden. -wetvervangthetBlk.complexiteitluchtonderzoek -gedetailleerdonderzoeknodig,vooral - indienbinneneencategorievande -detailniveauenvormvanonderzoek indiensalderingwordttoegepast. amvBniet-iBmgeenonderzoeknodig. zijnnogonduidelijk(nSL-systematiek -aanspraakop3%-norm:onderzoek staatnognietvast).naarverwachting vergelijkbaarmetBlk-onderzoek, nietcomplexerdanonderBlk. mogelijkeenvoudiger. -indieniBm:gedetailleerdonderzoek blijftnodig(conformBlk-onderzoek).haalbaarheidprojectbinnen -minderruimte.wanneerprojectleidt - wetbiedtmeerruimtedoor`niet-iBm -meerruimtedoor`niet-iBmgrens'wetgevingluchtkwaliteit toteenconcentratietoenameop grens'.compenserendemaatregelen -indienprojectinhetnSLisopgenomen, overschrijdingslocaties,zijncompen- mindervaakvereist. zijnprojectgebondenmaatregelen serende,projectgebondenmaatregelen - vooroverigeprojectenBlk-systematiek; nietlangervereist. vereist. bijiBmprojectenbuitenhetnSLblijven -vooroverigeprojectenBlk-systematiek. projectgebondenmaatregelennodig. .risico's -compenserendemaatregelent.b.v. -mogelijkevertragingwlk. -nSLleuntopdetoekomstigeEu- salderingzijnnietaltijdvoorhanden. - vooriBm-projecten:compenserende richtlijn,mogelijkevertragingnSL. -kwaliteitonderzoek. maatregelent.b.v.salderingzijnniet -kwaliteitonderzoek. altijdvoorhanden. -afbreukrisicoamvBniet-iBm. - kwaliteitonderzoek. - afbreukrisicoamvBniet-iBm. TOETS030712werking zal treden. De afgelopen periode zijn de relevante projecten in dediverse gremia ge?nventariseerd. Voor projecten die nog niet in het NSL zijnaangemeld, dient dit dus alsnog snel te gebeuren. Let wel dat het NSL eenlooptijd heeft van 5 jaar. Projecten die pas na 2012 in procedure gaan, gaanonder het volgende NSL-programma vallen.LuchtonderzoekOf je nu in procedure gaat onder de huidige wet of straks onder de toekom-stige wet: in de meeste gevallen is en blijft een luchtonderzoek noodzakelijk.En daaraan kleeft dan ook meteen een gevaar: onder het Blk zijn de meesteprojecten gesneuveld door het gebrek aan een dergelijk degelijk onderzoek.Met de komst van het Meet- en Rekenvoorschrift luchtkwaliteit (MRV) en dedaarbij behorende Handreiking is voor de meeste projecten onder het Blk-regime helder hoe het onderzoek minimaal zou moeten worden uitgevoerd.Ook deze regelgeving komt in de nieuwe wet onveranderd terug in de vormvan de `Regeling beoordeling luchtkwaliteit'.Nog onduidelijk is hoe een eventueel onderzoek ten behoeve van projectenin het NSL er straks moet gaan uitzien. En dat betekent ? sorry projectleiders? dat dit ook in de toekomst een mogelijk risico met zich meebrengt. In allegevallen is het verstandig te investeren in luchtonderzoek van hoge kwali-teit, waarbij de uitgangspunten vooraf helder zijn afgekaart en toegespitstop de definitieve procedure.Ook onder Wlk-systematiek zal luchtonderzoek in veel gevallen noodzakelijkzijn. Dit geldt voor projecten die gebruik willen maken van de AMvB niet-IBM willen vallen. Een gedetailleerd luchtonderzoek zal moeten aantonendat er geen verslechtering optreedt van 1,2 ug/m3 voor de maatgevende stof.Zelfs voor veel projecten die in het NSL zijn opgenomen, is het wenselijk eenluchtonderzoek uit te voeren. Projecten hebben namelijk bij het in proceduregaan regelmatig een andere omvang dan ze oorspronkelijk leken te gaan heb-ben. Projecten kunnen, met andere woorden, in een andere gedaante gereali-seerd gaan worden dan dat ze nu in het NSL zijn begroot. Wanneer niet wordtaangetoond dat de uiteindelijke projectomvang binnen de daartoe in het NSLopgenomen `ruimte' blijft, is dat uiteraard een serieus afbreukrisico.Belangrijk is ten slotte dat in milieueffectrapportages luchtonderzoek noodza-kelijk blijft in het kader van de effectvergelijking die ertoe dient het alterna-tief te selecteren dat het meest gunstig is vanuit milieuoogpunt (het MMA).Doorgaans wordt er tevens een toetsing gedaan aan de vigerende wetgeving.Planmakers willen immers weten in hoeverre het gekozen alternatief in delatere besluitvormingsfase ook daadwerkelijk realiseerbaar is. Voor een MERdat echter momenteel in de maak is, is het echter zeer goed denkbaar dat debesluitvorming plaatsvindt onder nieuwe wet. Het MER dient hierop te antici-peren.flexibiliteitEen groot voordeel van een gedetailleerd en gedegen luchtonderzoek vol-gens de Blk-systematiek is dat hierdoor meer flexibiliteit ontstaat. Mocht uaan de Blk-normen voldoen, dan kunt u hiermee zowel onder de huidige alsde toekomstige wetgeving in procedure. Mocht u uiteindelijk niet voldoen,dan is het onderzoek een goede basis voor het benodigde onderzoek voor deWlk-systematiek. Denk bijvoorbeeld aan een project dat oorspronkelijk vande saldobenadering in het Blk gebruik wilde maken, maar hier bij nader in-zien net niet aan voldeed. Het onderzoek kan nu gemakkelijk worden aange-past om aan te tonen dat de maximale toenames onder de 1,2 ug/m3 liggen.Voor de projecten in het NSL geldt dat deze doorgaans m.e.r.-plichtig zijn. Alin de m.e.r.-fase kan op een rij worden gezet welke informatie straks nodigis om een onderzoek uit te voeren in het kader van het NSL. Het detailni-veau in het MER kan hierop worden aangepast.aanbevelingenHoe om te gaan met projecten in de overgang?? Kies voor doorgaan onder het vigerende Blk als het project hieraan vol-doet. Overweeg in hoeverre het project haalbaar is met eventuele aanvul-lende projectgebonden compenserende maatregelen.?Is het niet haalbaar te voldoen aan het Blk en/of zijn projectgebondencompenserende maatregelen niet haalbaar, wacht dan op de nieuwe Wlk.?Blijft het project binnen de grens van `niet In Betekenende Mate', dan is deinwerkingtreding van de nieuwe Wlk (naar verwachting najaar 2007) wel-licht de redding.?Draagt het project w?l `In Betekenende Mate' bij, zorg dan dat het projectis opgenomen in het NSL. In dat geval kan het project waarschijnlijk op z'nvroegst begin 2008 in procedure.De nieuwe wet geeft, al met al, naast nieuwe mogelijkheden ook nieuwe risi-co's en onzekerheden. Voor de meeste projecten geldt echter dat door tijdig tebeginnen en vroegtijdig keuzes af te wegen het aspect luchtkwaliteit niet lan-ger een blokkade hoeft te zijn. Dus wie zijn project slim leidt, is op zijn toe-komst...lucht-kwaliteitdEgELijkLuchTkwaLiTEiTSOndErZOEkwatdatpreciesinhoudt,een`degelijkluchtkwaliteitsonderzoek',isnietinenkelezinneneenduidigopteschrijven.Eenbasiswordtgevormddoordemeestrecenteversiesvandebeschikbarewet-enregelgevingenhandreikingen.wegevenhiernogenkeleaanvullendewenkenvoorprojectleiders.Probeerineenzovroegmogelijkstadiumdeuitgangspuntenvanhetluchtonderzoekheldertekrijgenentoetespitsenopdeuiteindelijkeprocedure.voorcomplexeprojectenishetvaakgoedeerstmiddelseenquick-scaneengevoeltekrijgenvoordeeindresultaten.hiervoorzijnvoldoendeinstrumentenvoorhanden.Opbasisdaarvanisbetertebepalenopwelkegedeeltevandewetgevinguaanspraakwiltmakenenwatderisico'szijn.Besteedookineenvroegstadiumaandachtaandeinvoergegevenszoalsverkeerscijfers.vooraldekwaliteit(enindepraktijkhettijdigleveren)vanverkeersgegevensblijfteenpuntvanzorg.vaakwordenonvolkomenhedenindeverkeerscijferspasgeconstateerdnadater`vreemde'of`ongewenste'uitkomstenuitdemilieuberekeningennaarvorenkomen.aangeziendezeonderzoekendoorgaanstochalophetkritiekepadliggen,vertraagtditdanregelmatigdegeheleprocedure.Onnodigestressishetgevolg.Ookvoordescreeningvanverkeerscijferszijntegenwoordigtoolsvoorhanden.Totzoverhetbelerendegedeelte.