11k e n m e r k e n 1 2 / 5 ; n o v e m b e r 2 0 0 5j u r i s p r u d e n t i eMet de uitspraak over het HaagseWijnhavenkwartier ? vlakbij het Haag-se Centraal Station, waar de Ministe-ries van Justitie en Binnenlandse Za-ken en het beroemde wooncomplex deZwarte Madonna staan ? heeft deAfdeling bestuursrechtspraak vooreen opmerkelijke opvatting gekozen.In dit bijzondere stukje Den Haag, be-horend tot de etalage van de stad, wilmen de stedelijke kwaliteit een stevigeimpuls geven. Veel van de bestaandegebouwen worden afgebroken; de bei-de ministeries bijvoorbeeld. Daar komtvervangende nieuwbouw voor terug;zowel kantoren, woningen als allerleivoorzieningen.Vraag waar het hier om draaide was:is dit al dan niet een `stadsproject'en had er derhalve een m.e.r.-beoor-delingsbesluit genomen moeten wor-den? Les 1 uit dit drama: is er enigetwijfel over de m.e.r.-beoordelings-plicht, neem dan maar beter directeen m.e.r.-beoordelingsbesluit. Wantindien de Afdeling voor een eigen lijnkiest, loop je met een eigen(wijze) op-vatting al snel tegen de lamp. En datleidt tot veel tijd- en geldverlies. Metde jurisprudentie als trieste winnaar,maar wat schiet je daarmee op? Dusbij twijfel: altijd een m.e.r.-beoorde-lingsbesluit nemen!Salderen?Den Haag greep terug op een uit-spraak van de Afdeling over eenAmsterdamse woningbouwontwik-keling, waarbij een groot deel van deBijlmer ? 6500 woningen ? afgebro-ken zou worden. Er zouden 7450nieuwe woningen worden gebouwd,dus per saldo een plus van 950woningen. Met dat aantal blijf je veronder de m.e.r.(beoordelings)plicht-drempel. De Afdeling kwam in die uit-spraak tot deze saldering en conclu-deerde dat er dus geen MER hoefde teworden gemaakt.Dat was een verkeerde lijn, mijns in-ziens. Want als je 7450 nieuwe wonin-gen gaat bouwen, ongeacht of er watafgebroken wordt, zit je zo ver bovende m.e.r.-plichtgrens, dat het eigen-lijk geen discussie zou mogen opleve-ren. De afbraak van 6500 woningenlevert daarbij bovendien nog zoveelextra milieugevolgen op, dat dit vol-gens mij eerder een verzwarende om-standigheid zou betekenen, dan derechtvaardiging voor een saldering. Ikwas en ben het dus zeer oneens metde Afdeling in die Amsterdamse uit-spraak. Maar goed, die uitspraak isgedaan. Dus doet Den Haag daar indeze zaak begrijpelijkerwijs wel eenberoep op. Als je met woningen magsalderen, dan mag dat toch ook metkantoorvloeroppervlak?!In deze uitspraak trekt de Afdeling delijn van Laag Koningshoef echter nietdoor. Bij kantoren mag er niet gesal-deerd worden, oordeelt de Afdelingtamelijk willekeurig. Laag Konings-hoef wordt vervolgens met verkeerdeargumenten verdedigd, want het gingdaar niet om een renovatieproject. Enhet begrip stadsproject en dan met na-me het criterium bedrijfsvloeropper-vlakte krijgen door deze uitspraak watmeer of zelfs een nieuw profiel. Maarhelemaal opmerkelijk is de volgendeopvatting: "Met het plan wordt ook hetgebruik van de bestaande kantorengewijzigd. Hierbij neemt de Afdeling inaanmerking dat met het plan wordt be-oogd de bestaande bebouwing geheelte slopen en te vervangen en dat geensprake is van een bestaand ongewij-zigd blijvend gedeelte. Gelet hierop engelet op de omschrijving van de m.e.r.-beoordelingsplichtige activiteit, dieniet alleen de uitvoering van eenstadsproject, maar ook de wijzigingof uitbreiding daarvan omvat, be-staat geen aanleiding om de opper-vlakte van de bestaande kantoren bijde berekening van de totale bedrijfs-vloeroppervlakte buiten beschou-wing te laten."Ik kan dit niet anders lezen dan dat deAfdeling zegt dat bij de bepaling of dem.e.r.-beoordelingsplichtdrempel van200.000 m2 wordt overschreden, jeook de bestaande bedrijfsvloeropper-vlakte erbij moet betrekken (=optel-len). Salderen (=aftrekken) mag niet,dus kan het hier alleen maar optel-len betekenen. Anders zou er ge-staan moeten hebben dat de opper-vlakte van de bestaande kantorenbuiten beschouwing moet wordengelaten. De salderingslijn van LaagKoningshoef was al een onwenselijkeontwikkeling (breek maar genoeg af,want dan kan je vervolgens giganti-sche projecten realiseren, zonder ookmaar ??n keer een MER te hoeven ma-ken, ongeacht de milieugevolgen).Maar deze nieuwe lijn is ook tamelijkongelukkig, want wat moet je van debestaande bebouwing er nu allemaalbij optellen? Deze laatste lijn gaat he-lemaal in tegen de gedachte datm.e.r. bedoeld is voor nieuwe, nog terealiseren projecten. Dat betekentdat de m.e.r.-drempels zich ook tothet nieuwe moeten beperken. Het be-staande mag daarin geen rol spelen.Ik hoop dat de Afdeling zowel de lijnLaag Koningshoef als de Wijnhaven-kwartier-lijn snel zal verlaten en dem.e.r.(beoordelings)plicht puur zallaten afhangen van de vraag wat ernieuw gerealiseerd gaat worden; zon-der saldering toe te passen en zonderbestaande bebouwing erbij te betrek-ken. Deze zwalkkoers van de Afdelingbiedt weinig rechtszekerheid.Sloelijn mag doorEen geheel andere uitspraak betreftdie over de Zeeuwse Sloelijn. Daarinkomt de Afdeling ? ondanks alle be-zwaren over de vermeende gebrek-kige inhoud van het MER ? tot deconclusie dat het MER geen groteomissies vertoont. Systematischloopt de Afdeling de kritiekpuntenlangs, maar geen enkel kritiekpunttreft doel. Wat de Afdeling helaasniet in deze uitspraak zegt, is datveel kritiek van de appellanten al tij-dens de m.e.r.-procedure aan de or-de gesteld had kunnen ? en dus ookmoeten ? worden. Nu appellanten zolaat met kritiek op het MER komen,wordt men vervolgens ook niet (ofniet snel) gehonoreerd bij de rechter.Dat zou een belangrijke vingerwijzingrichting appellanten zijn, om veel ac-tiever op te treden tijdens de m.e.r.-procedure en de kritiek vooral daar tespuien. v1Mr. S. Pieters, werkzaam bij deCommissie voor de m.e.r., schreefdeze bijdrage op persoonlijke titel.Wijnhavenkwartier: donderslagbij heldere hemel!ABRvS, 1 oktober 2003,nr. 200202033/1ABRvS, 20 juli 2005,nr. 200407071/1ABRvS, 3 augustus 2005,nr. 200402809/1Behandelde uitsprakenZijn de plannen voor sloop en hieropvolgende nieuwbouw in het Haagse Wijnhavenkwartier m.e.r.-beoordelingsplichtig (`stadsproject')? Ja, consta-teerde de Afdeling bestuursrechtspraak. Opmerkelijk, want in een eerdere uitspraak werd nog geoordeeld dat je sloop van nieuwbouw mag aftrekken.d o o r S t e v e n P i e t e r s 1