TOETS0112case studyDE AUTEUrsIr. Frans Dotinga (06 27061031, frans.dotinga@arcadis.nl) is adviseurm.e.r. bij Arcadis. Ing. Dik Bouman (d.bouman@ballast-nedam.nl) iswerkzaam bij Ballast Nedam en manager planprocedures voor Avenue2.Ir. Jeroen Maas (jmaas@a2maastricht.nl) is manager planologie bijProjectbureau A2 Maastricht.Dwars door de stad Maastricht loopt de snelweg A2. Snel-wegen zijn er voor een vlotte doorstroming van het verkeer.In Maastricht ? waar tussen het knooppunt Geusselt aan denoordzijde en het Europaplein aan de zuidzijde een aantalverkeerslichten het verkeer nog regelen ? is een capaciteits-vergroting van de A2 noodzakelijk, voor doorstroming ?n bereikbaarheid.Het vele verkeer dat door de stad rijdt splijt bovendien de stad in twee?n,leidt tot verkeersvertragingen en opstoppingen en brengt geluidsoverlasten luchtverontreiniging met zich mee. De afgelopen jaren heeft het Pro-MiliEuEffEcTrappOrTagEinEEnniEuwE`SETTing'a2paSSagEMaaSTrichTineenrelatiefbeperkttijdsbestekisdeproceduredoorlopenvoorhetOTB/MErvandea2passageMaastricht.DeraadvanStateheeft30novemberjl.hetTrac?besluitgoedgekeurd,tezamenmetdebestemmingsplannen.Dea2passageMaastrichtiseenbijzonderproject,ende`setting'waarinhetprojectoverdestreepgebrachtmoestworden,wasnieuw(ondermeervanwegedecrisis-enherstel-wet).hoezijndeprocedureenhetprocesaangepakt?Belangrijkesleutelsvoorsucceszijnheteendrachtigoptrekkenvandeoverheden,eenopensamenwerkingvanoverhedenenmarktpartijen,investerenindekwaliteitvanmensen,enhettijdigbetrekkenvansleutelpersonenzoalsdetoetsers.fransDotinga,DikBoumanenJeroenMaasAvenue2De parklaan bij de Regentesselaan.TOETS0112goedverbetering klaar zijn. Het zou een tour de force worden om het pro-ject op technisch vlak uit te werken. Maar direct al waren ook de keuze vante nemen besluiten en de te doorlopen procedures punt van aandacht. Ditgold ook voor te maken keuzen ten aanzien van milieueffectrapportage.Voor het Trechteringsbesluit van de ministers was eertijds reeds eenTrajectnota/MER opgesteld. Deze had zijn rol gespeeld in de keuze voor detunnelvariant. De Trajectnota/MER moest een vervolg krijgen: een OTB/MER ter onderbouwing van het Trac?besluit.Najaar 2009 tekenden Projectbureau A2 Maastricht en Avenue2 het con-tract, dat zich kortweg laat kenmerken als Best for Project. In een volledigeen enthousiaste samenwerking van betrokken overheden (zowel van pro-jectzijde als vanuit de toetsers), de aannemerscombinatie Avenue2 en di-verse adviesbureaus, is in ??n jaar tijd het gehele procedurele proces voorontwerp-Trac?besluit en ontwerpbestemmingsplannen doorlopen.jectbureau A2 Maastricht, een samenwerking van Rijkswaterstaat, provin-cie Limburg en de gemeenten Maastricht en Meerssen, gezocht naar eenduurzame oplossing. Er zijn verschillende mogelijkheden verkend, zoalsroutes westelijk en oostelijk rond de stad, een zogenaamde Luikse varianten een verkeerstunnel op het trac? van de huidige A2. In juni 2006 kozende ministers van Verkeer en Waterstaat en VROM in het zogenoemde Trech-teringsbesluit voor de tunnelvariant.De Groene LoperVia een tender riep Projectbureau A2 Maastricht de markt op om een plante maken en een voorstel te doen. Belangrijke criteria waren de realisatievan de capaciteitsvergroting van de A2 (waaronder de tunnel), de kwali-teitsslag in het vrijkomende stedelijke gebied boven en aan weerszijdenvan de tunnel, en verbetering van de landgoederenzone aan de noordzijdevan Maastricht. Het publiek kon in de periode november 2008 tot en metjanuari 2009 verbetervoorstellen indienen voor de plannen. In juni 2009werd de aannemerscombinatie Ballast Nedam en Strukton verenigd inAvenue2, gekozen om haar integrale plan De Groene Loper tot uitvoeringte brengen. De boodschap van Avenue2 is bouwen voor de toekomst (eenaantrekkelijke leefomgeving) met als eisen/randvoorwaarden leefbaarheid,bereikbaarheid en wettelijke procedures.Best for ProjectNadat het plan De Groene Loper was uitverkoren, stonden consortium Ave-nue2 en Projectbureau A2 Maastricht voor een enorme uitdaging. Uiterlijkbegin 2016 immers moet de nieuwe infrastructuur met de tunnel in wer-king zijn en uiterlijk in 2026 moeten het vastgoedprogramma en de land-Overzicht van De Groepe Loper, gezien vanuit zuidoostelijke richting.DE GroEnE LopErEnkele kenmerken van het Avenue2-plan zijn:? Een gegraven tunnel met 2x2 tunnelbuizen onder elkaar: de onderste buizenvoor het doorgaande verkeer en de bovenste buizen voor het lokale verkeer;? Een verkeersluwe, sociaal veilige parklaan op het dak van de tunnel;? Aan weerszijden een aantrekkelijk stadsmilieu door een vastgoedplan metallure en flexibiliteit, aansluitend op de aanwezige kwaliteit van de omgeving;? Behoud van de gemeenteflat aan het Koningsplein;? Een gerevitaliseerde landgoederenzone, bereikbaar via een markante fiets-brug over de A2.Avenue2TOETS0112case studyCrisis- en herstelwetOp het vlak van milieueffectrapportage moesten verschillende knopenworden doorgehakt. Een belangrijke en geheel nieuwe ontwikkeling daar-in was de Crisis- en herstelwet (Chw). Deze werd van kracht in het voorjaarvan 2010, hetgeen samenviel met het opstellen van het OTB/MER voor deA2 Passage Maastricht. Dit project was expliciet in de wet opgenomen enhet OTB/MER werd in ??n klap d? Chw-pilot van Nederland. Drie elementenvan de Chw waren voor de A2 Passage Maastricht vooral relevant:? Geen meest milieuvriendelijk alternatief (MMA);? Geen verplichte toetsing door de Commissie voor de m.e.r.;? Een vlottere afhandeling door de Raad van State.De Chw biedt de mogelijkheid bij een MER het uitwerken van een meestmilieuvriendelijk alternatief achterwege te laten. In de eerder doorlopenTrajectnota/MER bleek dat `tunnelachtige' oplossingen hoger scoorden opmilieuvriendelijkheid dan oostelijke, westelijke en Luikse varianten. Deuitwerking van Avenue2 met een dubbeldekstunnel onderstreept dit nogeen keer. In het MER ten behoeve van het Trac?besluit is ingezoomd op hetplan De Groene Loper; daarvan zijn de effecten in beeld gebracht. Varian-ten op De Groene Loper zijn niet behandeld in het MER. Uit het MER blijktdat De Groene Loper overwegend positieve effecten met zich meebrengt.Commissie voor de m.e.r.Een ander belangrijk onderdeel van de Chw is dat de Commissie voor dem.e.r. geen verplichte adviesrol heeft in de toetsing van het MER. Dit kanenerzijds gezien worden als een voordeel, omdat het tijdwinst kan opleve-ren. Anderzijds is er het risico dat een (essenti?le) tekortkoming in het MERonderbelicht blijft en mogelijk in een bodemprocedure alsnog tot proble-men zou kunnen leiden, mogelijk zelfs vernietiging van het besluit. Bij hetOTB/MER voor de A2 Passage Maastricht is van de mogelijkheid om de Com-missie voor de m.e.r. niet in te schakelen gebruikgemaakt en heeft zij dushet MER niet getoetst. Het risico op `over het hoofd zien' van tekortkomin-gen heeft Avenue2 ondervangen door deskundigen externe reviews te latenuitvoeren op de onderbouwende conceptdocumenten. Ook het MER zelf istwee keer extern gereviewd. Door het ministerie van Verkeer & Waterstaatis tevens een uitgebreide toetsing van het OTB/MER uitgevoerd door dediensten PDPD, DVS, CDR en DGMO.In de Chw is opgenomen dat de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raadvan State binnen een half jaar na afloop van de beroepstermijn uitspraakzou moeten doen in bodemprocedures. Dit is bij de A2 Passage Maastrichtniet gelukt. Het Trac?besluit en de bestemmingsplannen lagen begin 2011ter visie en pas op 30 november 2011 was er een uitspraak van de afdeling,waarmee de termijn van een half jaar met enkele maanden is overschre-den. De Raad van State heeft te kampen met een grote stijging van de in-stroom van nieuwe zaken en heeft moeite om de behandeling van Chw-zaken binnen termijn te organiseren.Toetsingsproces ministeriesDe Commissie voor de m.e.r. is niet de enige die soms (maar bij dit projectdus niet) een rol speelt bij toetsing van informatie voor het nemen van be-De fietsbrug tussen landgoederenzone en Geusselt.Avenue2TOETS0112sluiten. Bij de ministeries van Infrastructuur & Milieu en van Economi-sche Zaken, Landbouw en Innovatie zijn diverse diensten die ex antetoetsingen uitvoeren op ministeri?le besluiten (OTB, TB) en op de on-derbouwende documentatie (MER, passende beoordeling en dergelijke).Deze toetsers werden ook ingeschakeld bij het OTB/MER voor de A2 Pas-sage Maastricht. Projectbureau A2 Maastricht en Avenue2 hebben nietgewacht tot de documenten gereed waren, maar hebben al vroegtijdigge?nvesteerd in contacten met de toetsers. De betrokken toetsers wer-den ruim voor de toetsing rondgeleid in het projectgebied, om hen hetproject zich alvast eigen te laten maken en verwachtingen over en weeraf te stemmen. Dit heeft positief bijgedragen in de toetsing die eropvolgde.Nog nooit eerder is een toetsingsproces door de ministeries voor een OTB/MER zo snel doorlopen als in dit geval. Een jaar na gunning aan Avenue2kon de minister zijn handtekening onder het OTB/MER zetten. Een half jaard??rna (december 2010) mocht de (erop volgende) minister het Trac?besluittekenen. Er zijn verschillende succesfactoren te benoemen die bijdroegenaan dit resultaat:? Investeren in kwaliteit van in te zetten mensen, zowel bij het MER als bij deonderliggende producten;? Deafstemmingvooraf,heterletterlijkbijhalenvandetoetsersenhetvoorover-leg met de toetsco?rdinatoren;? De `druk van de aannemer': voor de planstudie was in het contract eenrealisatieverplichting opgenomen met scope, planning en dergelijke,welke tot `druk' heeft geleid die ervoor zorgde dat de planstudie op tijdaf kwam;? De samenwerking tussen de overheden, de gemeenten en Rijkswaterstaatin ??n projectbureau, met als resultaat dat iedereen zich kon vinden indit verhaal;? De openheid en samenwerking tussen Projectbureau A2 Maastricht enAvenue2.ConclusiesD? ervaring die de betrokken partijen delen is dat zij een bijzondere pro-cedure hebben doorlopen met het MER voor de A2 Passage Maastricht.Niet alleen omdat het project van zichzelf vernieuwend is, maar ook om-dat de setting waarin dit plaatsvond nieuw en dus onbekend was. Datgeldt vooral voor de Crisis- en herstelwet. Er moest zorgvuldig gepionierdworden: risico's inschatten, keuzen maken, nieuwe aanpakken testen,een open vizier houden, deskundigen betrekken. De Chw heeft geleid toteen iets slanker MER (omdat een MMA ontbreekt), maar het werd nogsteeds een bijzonder lijvig document met een hele trits aan onderbou-wingsdocumenten (zie www.a2maastricht.nl). De Chw heeft niet geleidtot definitief uitsluitsel (lees: uitspraak van de Raad van State) binnen dewettelijke termijn. De samenwerkende partijen voor de passage menendat de Raad van State uitbreiding van capaciteit behoeft om die wette-lijke termijn ook echt waar te kunnen maken.D? succesfactor voor het doorlopen van het OTB/MER was de openheid enhet vertrouwen tussen de marktpartijen (het consortium Avenue2 enhaar adviseurs) en de overheid (met name het Projectbureau A2 Maas-tricht, maar ook de afzonderlijke overheidsinstanties). Daarnaast hielphet tijdig betrekken van met name de toetsers bij de ministeries om vlothet m.e.r.-proces te doorlopen. UiTkomsTEn UiT hET mEr En spEciALisTischErApporTAGEs? Verkeer. Het plan A2 Passage Maastricht zorgt voor een goede verkeers-doorstroming. De gestapelde tunnel vergroot de wegcapaciteit naar 2x2x2rijstroken en scheidt bestemmingsverkeer van doorgaand verkeer. In de om-liggende wijken wordt het rustiger vanwege de afname van verkeer. Het planverbetert de bereikbaarheid van de regio Maastricht en de verkeersveilig-heid.? Geluid. Het plan A2 Passage Maastricht zorgt voor een sterke daling vangeluidsoverlast langs diverse wegen, en daarmee een sterke daling van hetaantal woningen (en dus mensen) met geluidsoverlast. Waar de geluidsbe-lasting niet of onvoldoende afneemt, wordt eventueel gevelisolatie toege-past.? Lucht. Het plan A2 Passage Maastricht voldoet aan de wettelijke vereistenvan het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL).? Natuur. Door het plan A2 Passage Maastricht verandert de situatie voorverschillende natuuraanduidingen niet (EHS, Provinciale OntwikkelingszoneGroen, Natura 2000). De situatie voor beschermde diersoorten en het ecolo-gische netwerk in de landgoederenzone verbetert.? Water en bodem. Door het plan A2 Passage Maastricht verandert hetgrondwatersysteem niet en verbeteren het oppervlaktewatersysteem en dekwaliteit van oppervlaktewater en bodem.? Stad en landschap, sociale en economische aspecten. Het plan A2Passage Maastricht heft de barri?rewerking van de huidige A2-zone op, enverbetert de stedelijke omgeving bij de tunnel en de toegankelijkheid vanhet noordelijk deel van het plangebied.? Cultuurhistorie en archeologie. Door het plan A2 Passage Maastrichtverbetert de cultuurhistorie. Er zullen hoogstwaarschijnlijk opgravingen vanarcheologische resten plaatsvinden. Archeologische kennis wordt gedocu-menteerd en blijft zo behouden.? Externe veiligheid. Het plaatsgebonden risico (PR) voor de A2 verandertniet. Het groepsrisico (GR) blijft onder de ori?ntatiewaarde.? Tunnelveiligheid. Er is een veilige dubbellaags tunnel te realiseren binnenhet voorziene ruimtebeslag in het ontwerp-Trac?besluit.? Situatie tijdens de bouw. De A2 Passage Maastricht heeft overwegend engemiddeld positieve gevolgen. Voor de realisatie van de passage zal debouw van de tunnel impact hebben op de omgeving. De bouw van de tunnelduurt 5 jaar: in de loop van 2011 starten de voorbereidende werkzaamhe-den, in 2012 start de bouw van de tunnel en eind 2016 is de tunnel gereed.Door fasering van het bouwproces, verkeers- en mobiliteitsmanagement encommunicatie, pogen Avenue2 en het projectbureau de overlast zo veel mo-gelijk te beperken. Tijdens de bouw van de tunnel wordt het verkeer omge-leid via de tijdelijke N2; de verbinding tussen de stadsdelen blijft bestaandoor zogenaamde `koude' oversteken (geen uitwisseling met de N2) en hetbouwverkeer blijft zo veel mogelijk gescheiden van het overige verkeer.Voorhet thema `hinder vanwege de tijdelijke N2' bestaat geen wettelijk kader. Erzijn berekeningen gemaakt voor de geluid- en luchthinder en externe veilig-heid in de tijdelijke situatie. Deze zijn vergeleken met de huidige situatie. Opbasis van deze berekeningen zijn maatregelen beschreven.