Er zijn tal van situaties waarin de natuureffecten van afzonderlijke projecten relatief beperkt zijn, maar het totaal aan effecten van alle projecten zeer aanzienlijk is. Cumulatie van natuureffecten – daar hebben we het over – is in het verleden vaak onvoldoende onderkend. Met het huidige natuurbeschermingsregime is cumulatie evenwel een belangrijk aandachtspunt geworden. Tegelijkertijd is er (nog) geen wettelijk kader met heldere eisen waaraan cumulatieve effectenbeschrijvingen moeten voldoen. Dat is lastig. Welke projecten en effecten moeten wél mee in de analyse? En welke niet? Een systematische afbakening is hierbij van groot belang. Een procesmatig heldere methode van aanpak, zoals een stappenplan, kan het beschrijven en beoordelen van cumulatieve effecten eenvoudiger maken.
TOETS040716WaTmOETW?lmEEindEanalySE?EnWaTn?ET?CumulaTiEnaTuurEffECTEnErzijntalvansituatieswaarindenatuureffectenvanafzonderlijkeprojectenrelatiefbeperktzijn,maarhettotaalaaneffectenvanalleprojectenzeeraanzienlijkis.Cumulatievannatuureffecten?daarhebbenwehetover?isinhetverledenvaakonvoldoendeonderkend.methethuidigenatuurbe-schermingsregimeiscumulatieevenweleenbelangrijkaandachtspuntgeworden.Tegelijkertijdiser(nog)geenwettelijkkadermetheldereeisenwaaraancumulatieveeffectenbeschrijvingenmoetenvoldoen.datislastig.Welkeprojecteneneffectenmoetenw?lmeeindeanalyse?Enwelkeniet?Eensystematischeafbakeningishierbijvangrootbelang.Eenprocesmatighelderemethodevanaanpak,zoalseenstappenplan,kanhetbeschrijvenenbeoordelenvancumulatieveeffecteneenvoudigermaken.ThomasWaldercumulatieFOTO:arcadisTOETS040717de laatste jaren is er steeds meer aandacht gekomen voor hetmeenemen van cumulatieve effecten bij milieueffectrap-portages en `passende beoordelingen'. Tegenwoordig moetvolgens de Natuurbeschermingswet 1998 (art. 19f) en dedaarin verankerde Europese Habitatrichtlijn (art. 6 lid 3)voor elk project een passende beoordeling worden opgesteld indien dit pro-ject, afzonderlijk of in combinatie met andere projecten of handelingen,significante gevolgen kan hebben voor een gebied.In de praktijk is echter het beschrijven en beoordelen van de (mogelijke)cumulatie van effecten een lastige klus?zowel in praktisch opzicht, als ophet juridische vlak. De term `cumulatieve effecten' komt als zodanig name-lijk niet in de wet voor. Er bestaan verschillende interpretaties en er is geenvast omlijnd wettelijk beoordelingskader voor cumulatieve effecten. Daar-om hebben beoordelaars van milieueffecten vaak moeite met het schrijvenvan een goede analyse van cumulatieve effecten.Verder is het praktisch onmogelijk om een volledig complete cumulatieveeffectbeschrijving te maken: alleen al op het niveau van de betreffendeNatura 2000-gebieden zouden dan soms vele tientallen activiteiten meege-nomen moeten worden, terwijl bovendien bijvoorbeeld ook ontwikkelingenzoals klimaatverandering en zeespiegelstijging in principe relevant zijn omte kunnen beoordelen hoe `alles met alles samenhangt'. Indien de wetge-ving die er is letterlijk ge?nterpreteerd wordt, betekent dit dat ieder projectter wereld dat bijdraagt aan klimaatsverandering, meegenomen moetenworden in het onderzoek naar cumulatieve effecten. Een complete analyseis daarmee dus in de praktijk onhaalbaar.1+1=?Op hoofdlijnen zijn twee verschillende soorten cumulatieve effecten teonderscheiden:? cumulatie van effecten die direct invloed hebben op receptorgroepen zo-als planten en dieren. Een voorbeeld hiervan is habitatvermindering;? cumulatie van effecten op abiotische aspecten. Hierbij valt te denken aande verstoring of belemmering van de natuurlijkheid van processen die denatuurkwaliteit be?nvloeden. Als deze abiotische onderdelen van het na-tuurlijke systeem aangetast worden, kunnen uiteindelijk ook receptor-groepen als planten en dieren daaronder lijden. Een voorbeeld hiervan iseutrofi?ring: als vanuit verschillende bronnen hoeveelheden voedselrijkmateriaal worden ingebracht in een natuurlijk systeem, kan dit gaan cu-muleren en eutrofi?ring tot gevolg hebben. Door eutrofi?ring kan het na-DE AUTEURThomas Walder (06-17788311, twalder@hotmail.com) is student Biologieaan de Universiteit Utrecht. Hij onderzocht in het kader van een stagebij ARCADIS Ruimte & Milieu B.V. het onderwerp `cumulatieve effecten'.Voor verdere vragen hierover kunt u ook contact opnemen met Erik vanEssen (ARCADIS): H.B.Essen@arcadis.nl.tuurlijke systeem aangetast worden (onder andere overvloedige algen-groei in water) en daar kunnen receptorgroepen zoals planten of com-plete habitattypen onder lijden.Effecten kunnen cumuleren op verschillende manieren en op verschillendeniveaus (figuur 1). Dit vereist ? vooraf ? een zorgvuldige analyse. Een cumu-latief effect dat ontstaat door interferentie van effecten van verschillendelosse projecten, kan lineair additief of non-lineair synergetisch zijn (CEQ,1997), maar negatieve effecten op de natuur kunnen elkaar ook deels uitdo-ven of overlappen (Vertegaal et al., 2006).? Lineair additief wil zeggen dat effecten van verschillende projecten opde natuur bij elkaar opgeteld kunnen worden op een lineaire manier:1 + 1 = 2.? Maar er kunnen ook non-lineaire synergetische effecten optreden waarbijverschillende negatieve effecten elkaars werking versterken. Een voor-beeld: als door herhaaldelijke areaalvermindering ook habitatfragmen-tatie ontstaat, is het gecombineerde effect van deze projecten op natuurgroter dan de losse onderdelen bij elkaar opgeteld, dus synergetisch:1 + 1 = >2.? Het is ook mogelijk dat de effecten van bepaalde projecten op natuurelkaar overlappen (Vertegaal et al., 2006). Elk stuk natuur kan immersmaar ??n keer verdwijnen en iedere populatie kan maar ??n keer uitster-ven. Als er sprake is van overlap, kan het gecombineerde effect van ver-schillende projecten op de natuur kleiner zijn dan de som van de lossedelen: 1 + 1 =
Reacties