TOETS0315SAMENVATTINGDE SAMENVATTING:HET GOUDEN EI VAN MER?Internationaal bestaat consensus dat de publieksvriendelijke samenvatting ofwel de Non-Technical Summaryeen essentieel element is van het MER en een belangrijke schakel met het besluitvormingsproces. Een goedesamenvatting informeert het algemene publiek en druk bezette besluitvormers en stelt betrokkenen in staatbeter te participeren en te acteren. Een toegankelijke, compacte stijl van informeren over milieueffecten enprocesgang verbetert de doorwerking en kwaliteit van besluitvorming plus de publieksparticipatie rond planof project. De huidige praktijk kan beter en digitale hulpmiddelen zullen daarbij een rol spelen.Paul Eijssen, Frank Wildschut en Jan NuesinkVERNIEUWING MOET ZORGEN VOOR MEER SAMENHANG EN DUIDELIJKHEID28TOETS031529DE AUTEURSPaul Eijssen (033-4682988, paul.eijssen@rhdhv.com) is strategisch adviseureffectstudies bij Royal HaskoningDHV. Frank Wildschut (06-30572212,frank.wildschut@rhdhv.com) is adviseur effectstudies bij RoyalHaskoningDHV. Jan Nuesink (06-29098218, jan.nuesink@rhdhv.com) is se-nior consultant bij Royal HaskoningDHV en redactielid van Toets.zouden afdoende moeten zijn om de samenvatting haar belofte te lateninlossen. Goede bedoelingen ten spijt, laten reviewonderzoeken zien datsamenvattingen nog steeds lijden aan herkenbare kwalen zoals plak- enknipwerk uit het MER en (te) weinig figuren en verbeelding. Regelmatig issprake van een onsamenhangende verhaallijn en inconsistenties met ef-fectbeoordeling en conclusies uit het MER. Onvoldoende duiding hoe demilieueffectrapportage heeft bijgedragen aan het plan of project, het ont-breken van kernboodschappen voor de doelgroep en weinig begrijpelijkNederlands, komen de leesbaarheid niet ten goede. Publieksvriendelijkesamenvattingen met een slechtlopend verhaal doen hun naam geen eeraan en nodigen niet uit tot lezen.In andere gevallen lijkt het document niet meer dan een projectbrochureof publiciteitsfolder van initiatiefnemer of bestuursorgaan. Onderzoek vanFry et al. (2014)1 geeft ook aan dat al sinds de introductie van de Non-Tech-nical Summary (NTS) in de Europese Richtlijn 85/337/EEG (CEC, 1985, art4.2) de samenvatting in Europese lidstaten veelvuldig wordt gezien als pro-motiemiddel, in plaats van als hulpmiddel om het publiek te informerenover m.e.r.-resultaten via een beknopte, samenhangende weergave.Promotie versus feitenEen aandachtspunt bij de praktische invulling van de samenvatting ligtdus bij het wankel evenwicht tussen de inzet van de initiatiefnemer rich-ting een positieve presentatie van de gewenste ontwikkeling, versus de ob-jectieve boodschap over milieugevolgen van de professional.De kracht van een goed publieksdocument ligt er juist in de verbinding tezoeken en deze niet of specifiek als promotiemiddel dan wel enkel als fei-telijke samenvatting van een MER te laten dienen. Met een voor de gebrui-ker heldere koppeling tussen de informatie over het gewenste voornemenen de feitelijke milieugevolgen, krijgt de boodschap aan publiek en be-voegd gezag meerwaarde. De basis is objectieve informatie voor besluitvor-ming, belangenafweging en publieksparticipatie, die laat zien wat de ge-volgen zijn als tot een bepaalde activiteit of alternatief wordt besloten enwelke maatregelen denkbaar zijn om daar wat aan te doen.Tips ter verbeteringRecent heeft IAIA als internationale club van m.e.r.-professionals, dit jaarhet item Non-Technical Summary toegevoegd aan de FasTips-reeks op haarwebsite (iaia.org)2. Een bondig en praktisch overzicht van do's en don'tsvoor de m.e.r.-schrijver.Een heldere koppeling tussen voornemen en gevolgen wordt ook gefacili-teerd door te werken naar de vijf richtlijnen die door Murphy & Fothergill(2012)3 zijn ge?dentificeerd. Deze kunnen worden gebruikt om de NTS qualeesbaarheid en aantrekkelijkheid te verbeteren:? identificeer je publiek;? maak het document toegankelijk;? werk aan leesbaarheid en begrijpelijk taalgebruik;? maak het document visueel aantrekkelijk;? zorg voor informatieve inhoud.Eerder heeft De Jesus (2009)4 op basis van slechte praktijkervaringen in Por-tugal en daarbuiten, criteria en handvatten samengesteld voor een goedesamenvatting rond de thema's structuur, inhoud, taalgebruik en presenta-Een goede, publieksvriendelijke samenvatting vergroot de toegangtot relevante milieu-informatie. Het is dan ook een verplicht on-derdeel van onze Europese richtlijn waar het m.e.r.-proces aanmoet voldoen. Qua inhoud dient de samenvatting minimaal in tegaan op locatie, aard en omvang van plan of project, de be-schouwde alternatieven plus de overwegingen bij gemaakte keuzen en hoedaarbij rekening is gehouden met milieueffecten. De inhoud gaat ook overde informatie die nodig is om de milieueffecten te kunnen beoordelen ende maatregelen om effecten te mitigeren of te voorkomen.Weerbarstige praktijkHelaas is de praktijk weerbarstig en blijkt de samenvatting vaak een sluit-post, waardoor het resultaat onder de maat blijft. Er zijn legio valkuilen,maar gelukkig ook goede raad en tips. De hulpmiddelen voor de praktijkSAMENVATTINGVisualisatie en interactiviteit kunnen binnen de traditionele document-vorm van de samenvatting zelf worden ingebed, maar desgewenst ook viaeen ander platform worden aangeboden. Digitale hulpmiddelen en techno-logie?n in het m.e.r.-traject maken het ook mogelijk besluitvormingsproces-sen beter te faciliteren en te versnellen, ook omdat de inhoud en de bood-schap van de samenvatting helderder en toegankelijker wordt voor degebruiker. Onder andere gevoeligheidsanalyses en alternatievenvergelijkin-gen lenen zich uitstekend om op een tablet te worden gevisualiseerd, doorbijvoorbeeld het gebruik van interactieve grafieken, films, foto's en open-source-kaarten. Dat past perfect bij het doel van informeren en participatievan het brede publiek. Maar interactieve samenvattingen zullen ook beterwerken als promotiemiddel. Als zo het oorspronkelijke doel ? informerenen participeren ? beter wordt gediend en het ook werkt voor het doel waarhet in de praktijk vaak voor wordt gebruikt ? namelijk promotie ?, kan desamenvatting misschien toch dat gouden ei van het MER worden. tie. Opvallend is dat veel van de gebreken en tekortkomingen die destijdsaanleiding waren voor het schrijven van de aanbevelingen, ook weer wor-den genoemd in het onderzoek van Fry cum suis.Het probleem van tekortkomingen in samenvattingen lijkt hardnekkig,terwijl de tips toch breed zijn uitgemeten en beschikbaar. Het lijdt geentwijfel dat gekwalificeerde schrijvers en opstellers deze richtsnoeren ? vaakopen deuren ? eigenlijk wel ergens in hun achterhoofd hebben. De schrij-vers lijken hardleers of is er wat anders aan de hand? Mogelijk lijdt de sa-menvatting onder krappe m.e.r.-budgetten, als laatste activiteit en sluit-post op de begroting, of misschien wel onder gebrek aan ambitie enkwaliteit om een aansprekende tekst met gestructureerde aanpak neer tezetten. Omdat het regelmatig misgaat, blijft kritische reflectie over moge-lijke oorzaken actueel. En blijft de uitdaging te zoeken naar verbetering ennieuwe manieren om het resultaat van een m.e.r.-traject kernachtig en ver-antwoord over het voetlicht brengen.Tijd voor vernieuwing?Wanneer zich problemen in samenvattingen blijven voordoen, is er ookaanleiding op zoek te gaan naar vernieuwing. Wellicht is het paradigmadat uitgaat van uitsluitend een geschreven tekstdocument aan vervangingtoe. Er zijn inmiddels platforms en systemen van deze tijd die het presente-ren van een heldere boodschap beter faciliteren. Hier kan gebruik wordengemaakt van digitale middelen en technologie?n om inhoud te visualise-ren. Ons toekomstbeeld is dat de samenvatting (en het MER) in toenemen-de mate web-based zal zijn, en dat zal tot uitdrukking moeten komen in deinhoud, opzet en opmaak. Om te beginnen gaat het om het gebruik vanhyperlinks, ingebedde multimedia (zoals video of geluid) en interactievePDF's of andere digitale applicaties. Vernieuwing van de samenvatting kanin de praktijk logisch worden gekoppeld aan modernisering in presentatieen uitwerking van het instrument m.e.r.TOETS031530De auteurs zijn voornemens in een volgend artikel dieper in te gaan opvernieuwing in m.e.r. met concrete mogelijkheden en interactief ge-bruik van nieuwe media en digitale hulpmiddelen.REFERENTIES1 Fry, J., Maxwell, A., Apere, S., McAweeney, P., McSharry, L., Gonz?lez, A.Non-Technical Summaries ? Due Care and Attention? Paper presentedat IAIA 2014, Vi?a del Mar, Chile, www.iaia.com, 2014.2 Eijssen, P., Jesus, J., de, FasTip no.9, Non-Technical Summary, http://www.iaia.org/publications-resources/fastips.aspx, 2015.3 Murphy, J., Fothergill, J., Effective Non-Technical Summaries for Envi-ronmental Impact Assessment. eBrief Institute of Environmental Ma-nagement & Assessment, www.iema.netiema.net, 2012.4 Jesus, J., de, Good Practice Criteria for EIA Non-Technical Summaries.Gepresenteerd door IAIA Accra, Ghana, 2009.