TOETS060716Nadat in 2003 bleek dat er voor de Nederlandse kust rekeningmoet worden gehouden met zwaardere golfbelasting ?mede door zeespiegelstijging ? zijn in 2005 een aantal plek-ken langs de kust als zwakke schakel aangeduid. Dit zijn dieplekken langs de kust waarvoor op korte termijn moet wor-den gezocht naar een structurele oplossing voor minimaal de komende 50jaar, omdat er een dreigend veiligheidsprobleem was. De oplossingen moe-ten tevens eenvoudig uitbreidbaar zijn om toereikend te zijn voor 100jaar.De kust van Voorne is een van die zwakke schakels binnen de provincieZuid-Holland. In 2005 is daarom waterschap Hollandse Delta gestart met deplanstudie voor de versterking van de kust van Voorne. Het daartoe op testellen versterkingsplan op grond van de Wet op de waterkering was m.e.r.-beoordelingsplichtig. De betrokken overheden hebben vanwege de natuur-waarden in het gebied direct besloten de m.e.r.-procedure te doorlopen.VeiligheidsprobleemUit een nadere analyse van de problematiek bij Voorne bleek dat de sterkeachteruitgang van de duinen (duinerosie) ? en daarmee van de kernzonevan primaire waterkering ? in de eerste plaats wordt veroorzaakt door hetontstaan van een nieuw kustmorfologisch evenwicht in de Haringvliet-mond na de afsluiting in 1970. Dit is de oorzaak op Voorne voor het ont-staan van het veiligheidsprobleem, en dus niet alleen door zwaardere golf-belasting en/of hogere golven.De vraag is gerechtvaardigd of deze erosie van de duinen onverminderd zaldoorgaan. Er zijn twee mogelijkheden die hier tegen pleiten: een natuurlij-SamENaNTicipErENOpONzEkErhEdENkuSTVErSTErkiNgVOOrNEdekustvanVoorneiseenvandezwakkeschakelsindeNederlandsekust.zondermaatregelenisdekustveiligheidhierdekomendejarennietgegarandeerd.Voornesduinistevenseenbelangrijknatuurgebiedenstriktbeschermd.ditgeldtookvoorhetaangrenzendekustwater,deVoordelta.dieVoordeltaissindshetafsluitenvanhetBrielsegatenhetharingvlietnognietineenmorfologischevenwichtgeraakt.gezienhetbesluitdeharingvlietsluizenopeenkiertezettenenmetdemogelijkeaanlegvanmaasvlakte2zaldatnogwelevenzoblijven.decentralevraagbijdezezwakkeschakelwasdaarom:hoegeefjeeenrobuustekustversterkingvormineen(morfologisch)dynamischdeltagebied,waarindetoekomstigeontwikkelingallerminstzekerisenerstriktenatuurregelsgelden?Eensituatiedievraagtomzorgvuldigeafwegingenenmoedigebesluiten.diederikBel,harmkoolenkeesVertegaalcase-studyDE AUTEURsHarm Kool (078-6397308, h.kool@wshd.nl) was projectleider van deplanstudie zwakke schakel Kust van Voorne namens het waterschapHollandse Delta. Diederik Bel (0570-697118, d.bel@witteveenbos.nl) wasprojectleider namens Witteveen+Bos en is tevens hoofdredacteur vanToets. Kees Vertegaal (071-5141069, k.vertegaal@wanadoo.nl) is zelfstan-dig ecologisch adviseur.ke en een menselijke. Het moment dat de zandhonger is gestild of, andersgezegd, het systeem weer in morfologisch evenwicht is gekomen, zou tevenshet moment kunnen zijn dat de erosie van de duinen stopt. Dit zou eennatuurlijke rem op de erosie van de duinen kunnen zijn.Daarnaast heeft Rijkswaterstaat in 1990 besloten de kustlijn van Nederlandop de huidige positie te handhaven. Dit betreft de Basis Kust Lijn (BKL). Vol-gens dit landelijke suppletiebeleid was het echter (tot 2005) niet nodig omde kust van Voorne te suppleren, omdat naar de erosie van strand en voor-oever wordt gekeken en niet naar erosie van het duinfront. Wel is het zo dattoevoer ? aan het systeem ? van het extra gesuppleerde zand de zandhongerstilt en dus sneller een nieuw morfologisch evenwicht wordt bereikt.Blijft dus het probleem van duinafslag bij de Punt van Voorne en wanneerhet stopt. Dit bleek extra moeilijk voorspelbaar door de relatie met de ver-ondieping van het Brielse Gat aan de noordzijde en het Rak van Scheelhoekaan de zuidzijde.TOETS060717OnzekerhedenOmdat de Voordelta aan het verondiepen is en omdat er mogelijk een nieuwevenwicht wordt bereikt, is de vraag wanneer dit evenwicht zal worden be-reikt. Dit is temeer van belang daar blijkt dat er zich een nieuwe kustlijnlijkt te gaan vormen vanaf de Baggerslibberging (ook wel `Slufter' genoemd)bij de Maasvlakte richting de punt van Voorne, waarmee het Brielse Gat alshet ware wordt afgesloten.Het bleek echter in de praktijk niet goed mogelijk aan te geven op welketermijn een en ander aan de orde zou zijn. Morfologische modellen hebbenop dit detailniveau, voorbij een tijdshorizon van 20 jaar, een beperkte voor-spelkracht. Redelijk zeker was wel dat het niet binnen 20 jaar zou leiden toteen oplossing van het probleem.Complicerende factor in het geheel is dat is besloten de Haringvlietdam opeen kier te zetten: het zogenoemde Kierbesluit. En er wordt zelfs over nage-dacht om de kier te vergroten. De effecten hiervan op het morfologischesysteem van de Voordelta leiden er toe dat delen van de kust van VoorneOpzOEkNaarEENNiEuwEVENwichTSindshetafsluitenvanhetBrielsegat(1952)enhetharingvliet(1970)isindebuitendelta'svandezevoormaligezeegateneenenormezand-hongerontstaan.diehongerwordtdeelsgestildmetzanddatbijstormvandekustwordtafgeslagen.andersdanvoorheenwordtditzandnuzijdelingsafgevoerdinplaatsvanweeropdekustgeworpen.ditzandblijftvervolgensachterinhetBrielsegat?nhetrakvanScheelhoek?eenvoormaligestroomgeulvanhetharingvlietvoordekustbijroc-kanje.hierdooriseensterketerugloopvandeduinenwaarneembaar.dietrendisopsommigeplekkenruim7meterperjaar,watgoedzicht-baarisaandebunkersuitwOiidieinmiddelsruiminzeeliggen.Tege-lijkertijdzietiedereendatdeVoordeltaaanhetverondiepenis.dekrachtvandegolfaanvalneemthierdooraf.Figuur1.hetstudiegebiedvoordeduinversterkingvandekustvanVoorne.Voornesduiniseenbelangrijknatuurgebiedenstriktbeschermd.Bron:rijkswaterstaat,www.kustfoto.nlhuidigebegrenzingzeereep(kernzone)huidigebegrenzinginvloedzone(beschermingszone)StudiegebiedkustversterkingTOETS060718hiervan lijken te profiteren omdat ze meer afgeschermd raken door zand-platen. Andere delen echter komen juist meer ge?xponeerd te liggen. Noglastiger bleek het effect op de zandhonger en het verondiepen van hetBrielse Gat. Vooral bij de punt van Voorne kon dit nog alle kanten op.Gelukkig bleken de effecten van Maasvlakte 2 voor Voorne nihil te zijn.Maar al met al zijn er genoeg onzekerheden om niet te kunnen vaststellenof en zo ja waar en wanneer de erosie van de duinen zou stoppen.NatuurgebiedZoals in de inleiding gesteld, lag er een tweede uitdaging in het feit dat hethele studiegebied strikt beschermd is op grond van de Natuurbescher-case-studymingswet. Dit beperkt de speelruimte. Het Voornes Duin is een vermaardnatuurgebied. Echter, de natuurwaarden staan onder druk. Er is veel veran-derd door de aanleg van de Maasvlakte en het afdammen van het BrielseGat. De inwaai van zout vanaf zee (`salt spray') is sterk afgenomen en grond-waterstanden zijn be?nvloed door kustaangroei en een kustversterking uit dejaren '80 van de vorige eeuw. Waar elders in Nederland waardevolle natteduinvalleien zijn verdroogd, dreigen ze hier juist te `verdrinken'. De eerderekustversterking is bovendien uitgevoerd met slibrijk materiaal, waardoor ereen minder gewenste duinvegetatie is ontstaan in de zeereep (duindoorn). Alslaatste bedreiging moet natuurlijk worden genoemd de erosie van de duinen,waarmee steeds weer een deel van het natuurgebied verdwijnt in zee.Zoals bekend is de opgave voor Natura 2000-gebieden, zoals het VoornesDuin, om het gebied minimaal in stand te houden, maar bij voorkeur tekomen tot een verbetering van de situatie voor de beschermde soorten enhabitats. Overigens grenst het Natura 2000-gebied Voornes Duin naadloos aande Voordelta ? de grenzen schuiven formeel mee met kustlijnveranderingen? zodat oplossingen altijd zijn gelegen binnen een Natura 2000-gebied. Dit ? zobleek ? legde allerhande beperkingen op aan de oplossingen.OplossingsrichtingenZo, en dan nu aan de aan de slag om een robuust ontwerp te maken dat 50jaar meegaat, rekening houdend met een onzekere morfologische ontwik-keling en de hoge natuurwaarden. Zoals bij alle zwakke schakels werd er inhoofdlijnen een oplossing gezocht in twee richtingen:? zeewaarts: de oplossing wordt aan de zeezijde van de bestaande duinwa-terkering gezocht;? landwaarts: de oplossing wordt aan de landzijde van de bestaande duin-waterkering gezocht.Ook bij Voorne is naar deze oplossingsrichtingen gekeken, maar wel op eenbijzondere manier. De bijzonderheid zit in het omgaan met de onzekerheidvan de morfologische ontwikkeling van vooroever, strand en duinen. Om-NaTura2000BijdebeschermingvannatuurwaardendoordeNatuurbeschermings-wetdraaithetinNatura2000-gebiedenindeeersteplaatsomsoortenen habitats waarvoor een `instandhoudingsdoelstelling' is geformu-leerdinhetaanwijzingsbesluit.dezezijnopditmomentalsontwerpbeschikbaar.inVoornesduinzijnbijnaallevoorkomendenatuurlijkeduinhabitats?zoals`witteduinen'(helmduinenindezeereep),`grijzeduinen'(drogeduingraslanden),natteduinvalleien,duindoornstruwe-lenenduinbossen?beschermd;demeestevandezetypenkomenookvoorindeomgevingvandegeplandekustversterking.Soortenwaar-voorVoornesduinalshabitatrichtlijngebiedisaangewezenzijnnauwekorfslak, groenknolorchis en noordse woelmuis. de twee eerstge-noemde komen voor in natte valleien op vrij korte afstand van hetplangebied.BinnenVoornesduinzijnooktweegroteduinmerenalsVogelrichtlijngebiedaangewezenvooraalscholver,lepelaarengeoordefuut.dezeduinmerenliggenopenigeafstandvandekustversterking.indeVoordeltazijnookvrijwelallehabitatsbeschermd.Terhoogtevandevoorgenomenkustversterkingishiervanalleenhettype`metzeewa-ter overstroomde zandbanken' (ondiep kustwater) aanwezig. hetstrand is geen beschermd habitattype. Verder gelden doelstellingenvoor vier vissoorten en voor grijze en gewone zeehond. de vissen komennauwelijksvoorinhetplangebied.debeidesoortenzeehondenhebbeneenvasterustplaatsopeennabijgelegenzandplaatwaaroverdetransportleidingvoorhetoptebrengenzandmoetwordenaange-legd.gelukkigisdezeplaaterglangenishetmogelijkdeleidingopvoldoendeafstandvanderustplaatsentesitueren.alsVogelrichtlijnge-biedisdeVoordeltaaangewezenvoorongeveerdertigvogelsoorten,vooraleendenensteltlopersdieinhetgebiedoverwinterenoferindetrekperiodeenigetijdpleisteren.demeestevandezevogelsmakennietofnauwelijksgebruikvanhetondiepekustwaterterhoogtevandeversterking.Naastaldezesoortenenhabitatswordenookinmeeralgemenezinde`natuurlijkekenmerken'vanNatura2000-gebiedenbeschermd.Figuur2.hetvoorkeursalternatief.duinsuppletie(+10mNap)Strandsuppletie(+4mNap)Strand(+1mtot+3mNap)Natstrand(-1mtot+1mNap)TOETS060719dat wij eigenlijk niet goed wisten hoe de kust er op langere termijn zoukunnen gaan uitzien, was het zaak goed te letten op het `geen spijt-gehalte'van de oplossing. De vraag in dat licht was dan ook of een oplossing die voor50 jaar de veiligheid moest garanderen ook 50 jaar zonder onderhoud moestblijven, of dat we regelmatig zouden langskomen voor onderhoud. Dit laat-ste geeft ruimte om in te spelen op veranderende omstandigheden.Voor de Punt van Voorne, waar de erosie het grootst is, is een landwaartseoplossing in beeld gebracht. Een oude duinregel ? de zeereep van 1926 ? isdaarbij als vertrekpunt genomen. Op deze duinregel zou extra zand moetenworden aangebracht om onder maatgevende omstandigheden de zee tekunnen keren. De hoeveelheid benodigd zand bleek mee te vallen. Dit wasook een voorwaarde gezien de hoge natuurwaarden: het mocht niet leidentot een significant effect. Omdat de zeewering daarmee landinwaarts zouworden verlegd, is het toestaan van duinerosie geen probleem meer. Dezeoplossing bood de kans om te bezien of de erosie mogelijk vanzelf binnende planperiode zou stoppen omdat het systeem in evenwicht geraakt, zij hetten koste van erosie van het huidige buitenduin. Deze oplossing speelt dusgoed in op de natuurlijke processen. Er zijn meerdere scenario's bekeken,waaronder:? 20 jaar erosie toestaan en dan zand suppleren om kust te herstellen;? 50 jaar erosie toestaan, daarna zand suppleren om kust te herstellen eneen harde constructie in de nieuwe duinwaterkering voor het geval de zeedirect tegen dit duin zou staan na 50 jaar.Voor de gehele kust is ook een zeewaartse oplossing met veel zand bestu-deerd. Dit betekent dat eerst het bestaande profiel van de duinwaterkeringveilig wordt gemaakt met als horizon +50 jaar, en er vervolgens een zoge-naamde `slijtlaag' voor wordt aangebracht om dit profiel te beschermen te-gen erosie. Afhankelijk van hoe vaak de slijtlaag moet worden vervangen, isdeze meer (onderhoud na 50 jaar) of minder breed (onderhoud na 20 jaar).De vorm waarin de slijtlaag wordt aangebracht varieerde tussen een duinmet strand en alleen een (hoog) strand.mOEdigBESluiT?destapomhetonderhoudonderdeeltelatenuitmakenvandeoplos-singwas,zekervoordeprovinciezuid-holland,nietzonderweerstand.immers,deafspraakwas50jaarveilig?nwatdanalshetonderhoudtelaatkomt?Naveeldiscussiesisuiteindelijkvastgelegddatindienonderhoudonderdeelisvandeoplossing,erzowelinfinanci?lezinalsprocedureelgarantiesmoestenzijnomtijdigtekunneningrijpenmid-delseenzandsuppletie.watergheeftgeholpenishetfeitdatdeoplos-singinprincipegoedkoperwas(mitsonderhoudniettefrequentnodigisgeziendehogemobilisatiekostenindeondiepedelta)omdatverderezeewaartseuitbouwtotnogsnellereerosiezouleidenenhetinzichtdatermogelijkoptermijnveelmindertotgeenonderhoudmeernodigzouzijngeziendemorfologischeontwikkeling.BijdepuntvanVoorneissprakevanveelduinafslag.uitbreidingmetduinenisdaaromnoodzakelijk.Bron:rijkswaterstaat,www.kustfoto.nlTOETS060720wattekiezen?Er waren eigenlijk twee belangrijke keuzes in het spel. Ten eerste de keuzetussen een landwaartse of zeewaartse oplossing. Ten tweede de keuze tus-sen 50 jaar zonder onderhoud of regelmatig terugkomen voor onderhoud.In beide gevallen bleek de natuurbeschermingswetgeving erg belangrijk.Een landwaartse oplossing laat erosie toe van het bestaande duingebied.Dit bleek slecht te rijmen met de strikte eisen van de Natuurbeschermings-wet. Echter, ook de zeewaartse oplossingen zouden gevolgen hebben voorde natuur, omdat een deel van de Voordelta verdwijnt onder de zeewaart-se uitbreiding en de grondwaterstanden in de duinen misschien te veelzouden stijgen, met `verdrinken' van valleien tot gevolg. Het effect op deVoordelta bleek niet significant, omdat het maar om een heel klein deelvan het betreffende `habitattype' gaat en de slijtlaag bovendien tijdelijk is.De effecten van de grondwaterstand op natte duinvalleien bleken, zekerbij een bescheiden zeewaartse uitbreiding met regelmatig onderhoud,goed te mitigeren en bleken daarmee ook niet significant.Daarmee was de keuze eigenlijk gemaakt: landwaarts leverde immers eensignificant effect op en zeewaarts niet per se.Dan de keuze voor een slijtlaag van ruim 300 meter zeewaarts versus eenmeer bescheiden uitbreiding van bijvoorbeeld ruim 120 meter en iedere20 jaar het opnieuw aanbrengen ervan. Bij de keuze speelden twee facto-ren een rol. Ten eerste was er de wens om rekening te houden met degrote onzekerheden in de morfologische ontwikkeling. Dit kan het bestdoor niet teveel in te grijpen in het systeem en dus voorzichtige stappen tenemen. Dit pleit voor een beperkte ingreep en dus regelmatig onderhoud.Ten tweede was het noodzakelijk de omvang van de suppletie te beperkenom de effecten te beperken; enerzijds op de natuur in de Voordelta en ophet Voornes Duin, via het grondwater. Ook via het natuurspoor bleek hetvoordelig om regelmatig terug te komen en niet in ??n keer voor 50 jaarzand aan te brengen.Overigens bleek ook een andere belangrijke functie, de badrecreatie, ge-case-studygrONdwaTErEFFEcTduingebiedenhebbenvannatureeenvrijwelzelfstandighydrologischregime.hetgrondwaterdrijftalseenlensvormiglichaamopzoutofbrakwaterindeondergrond.hetneerslagoverschotzorgtervoordatdegrondwaterstandstijgtenwatervervolgensondergrondsafstroomtnaarzee,naarlandinwaartsgelegenpoldersennaardediepereonder-grond?toteenevenwichtbereiktis.doordeweerstanddieonder-grondsafstromendwaterondervindt,verlooptdeafstromingzotraagdatdegrondwaterstandinhetmiddenvaneenduingebied?ergenshalverwegekustlijnenbinnenduinrand?`opbolt'.dehoogstegrond-waterstandenliggendaarbijettelijkemetersbovenhetgemiddeldzee-niveau. de exacte hoogte van de grondwaterstand wordt, behalvedoorklimatologischeenmeteorologischefactoren,bepaalddoordeweerstandendieondergrondsafstromendwaterondervindt?bijvoor-beeldvanveen-ofkleilagen?endoordebreedtevanhetduingebied.hoebrederhetduingebied,hoelangerdewegendaarmeedeweer-standdienaarzeestromendwaterondervindt.ditmechanismeleidtertoedatkustafslagleidttotverdrogingenkustaangroeiofzeewaartsekustversterkingtotvernatting.OmdatdeduinenvanVoorneindeaf-gelopeneeuwvooralaandenoordwestkuststerkzijnaangegroeidenbovendienin1986/87eendeelszeewaartsgerichteverzwaringvandezeereepheeftplaatsgevonden,zijndewaterstrandenindenatteduin-valleienerrelatiefhoog.Bijverderevernattingzoudenzekunnenver-andereninduinmeren:waardevolvoornatuur,maarminderwaardevoldannatteduinvalleien.deinternationaalbelangrijkebegroeiing?mettalvanorchidee?n,waaronderdestrengbeschermdegroenknolorchis?verdwijntalsdezetelangonderwaterstaatof'szomershelemaalnietmeerdroogzouvallen,zoalsheteennatteduinvalleibetaamt.Bron:rijkswaterstaat,www.kustfoto.nlTOETS060721baat bij regelmatig onderhoud; hierdoor behoudt het strand immersbeter de gewenste breedte.De keuze voor uitbreiding in de vorm van een duin en/of strand bleekeenvoudig in te vullen. Bij de Punt is een uitbreiding met duinennoodzakelijk, omdat de erosie hier vooralsnog te sterk is voor andereoplossingen. Langs de zuidwestkust bij de badplaats Rockanje was devoorkeur voor een hoog (en breed) strand mede vanwege de strandre-creatie een logische optie, die ook voldoende veiligheid bood. Dezekon bovendien worden aangebracht met behoud van de bestaandestrandpaviljoens.Daarmee was de keuze gemaakt:? zeewaartse versterking met een duin bij de Punt van Voorne;? zeewaartse versterking met een hoog strand bij Rockanje;? beide met een levensduur van 20 jaar, waarna de slijtlaag opnieuwwordt aangebracht (indien nodig).De keuze ? hoe logisch achteraf ook ? was op voorhand niet vanzelf-sprekend, omdat de focus lang op een oplossing lag die voor 50 jaarzonder onderhoud zou voldoen. En ook de landwaartse oplossing islang in beeld geweest, omdat deze het meest recht zou doen aan hetmeebewegen met de natuurlijke processen.SamenwerkenDe voornoemde oplossingsrichtingen zijn niet zomaar achter het bu-reau vervaardigd. Ze zijn in samenspraak met een ambtelijke project-groep en een werkgroep van belanghebbenden totstandgekomen.In de projectgroep, met naast het waterschap vertegenwoordigersvan de provincie Zuid-Holland, Rijkswaterstaat en de gemeenteWestvoorne, zijn de voorstellen voorbereid. In de werkgroep, metnaast gebiedsbeheerders diverse andere georganiseerde belangheb-benden, zijn de voorstellen besproken en is soms, in ateliers, zelfsgewerkt aan oplossingen. Ook is er af en toe in kleiner verbandgesproken met belanghebbenden, bijvoorbeeld met strandtenthouders.Het goede van deze samenwerking was dat over de anderhalf jaar tussenstart(notitie) en Projectnota/MER met Versterkingsplan geleidelijk en ge-zamenlijk een beeld is ontstaan van wat nu voor de waarden in het gebieden gezien de vele onzekerheden de beste oplossing was. Bij een stemmingtijdens een informatieavond bleek ook dat de omgeving zich in de oplos-sing kon herkennen: iedereen stemde v??r.conclusie:wasdekeuzerobuust?De vraag is nu natuurlijk: is het ons gelukt om een robuuste kustverster-king vorm te geven in dit dynamische gebied met hoge natuurwaarden?Het antwoord laat zich raden. Wij denken van wel. Immers, enerzijds is dekust voor 50 jaar op sterkte gebracht en anderzijds kan iedere 20 jaar flexi-bel worden ingespeeld op de morfologische ontwikkeling en eventuelenieuwe inzichten ten aanzien van de belasting van de kust. En daarbijwordt ? bijna en passant ? tevens een belangrijk natuurgebied beschermdtegen verder afkalven en te veel vernatting. Best robuust ?n flexibel.Ook de Commissie voor de m.e.r. had in haar richtlijnen gevraagd om goedna te denken over alle onzekerheden en de strikt beschermde natuur. Dathet proces goed was doorlopen, bleek uit het Toetsingsadvies, dat bijzon-der kort en positief was.rockanjekrijgteenhoogstrand,waarvanookdestrandrecreatieprofiteert.Witteveen+Bos is specialist in complexe en bijzondere projecten:? wij geven inhoud aan maatwerk? onze aanpak is gericht op het komen tot oplossingen in interactie metde omgeving? onze oplossingen zijn voorzien van een passend juridisch kaderWij zien Plan- ?n Project-m.e.r. dan ook als belangrijk ontwerp-instrument, primair gericht op het verzilveren van milieukansen en hetomzeilen van knelpunten.Een greep uit onze projecten:? Plan-m.e.r. Beheersplan Voordelta (passende beoordeling)? Plan-m.e.r. Plattelandsontwikkelingsplan 2 (programma)? Plan-m.e.r. locatiekeuze Glastuinbouw West-Brabant (streekplan)? Plan-/Project-m.e.r. omleiding N303 bij Putten (streekplan)? Plan-m.e.r. en MKBA Wieringerrandmeer (ontwikkelingsplanologie)? Project-m.e.r. Koploperproject Overdiepse Polder (versterkingsplan)? Project-m.e.r. bedrijventerrein Heesch-West (bestemmingsplan)Voor meer informatie kunt u contact opnemen met D.J.F. (Diederik) Bel:0570 697 118 of d.bel@witteveenbos.nlmeer info: www.witteveenbos.nlComplex, nieuwen gebiedsgericht?