MER-rapporten komen echter regelmatig onder vuur te staan door insprekers, wetenschappers, maar ook door de Cie m.e.r. Dit laatste wordt gestaafd door de vele aanvullingen die de Cie m.e.r. vraagt bij de toetsing van de MER-rapporten. In 2017 en 2018 bleken respectievelijk van de 84 en 70 MER-rapporten waarvoor een toetsingsadvies is gegeven, 70% (2017) en 67% (2018) van de rapporten tekortkomingen te hebben en vroeg de Cie m.e.r. om een aanvulling. Na de aanvulling werd de kwaliteit in 80% van de gevallen door de Cie m.e.r. wel als voldoende beschouwd. Het kwam echter ook voor dat na de tweede aanvulling de kwaliteit nog als onvoldoende werd beschouwd. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij het project Industriezandwinning IJsselmeer. Natuurorganisaties en deskundigen wezen op vele onvolkomenheden in het MER en werden onlangs in het gelijk gesteld door de gemeenteraad van De Fryske Marren die, geschrokken door de ernstige milieugevolgen en het minimaliseren ervan in het MER, het ontwerp-bestemmingsplan definitief heeft afgekeurd.

Soms komen de aanvullingen op MER-rapporten niet bij de Cie m.e.r. terecht voor een hertoetsing, omdat dit vrijwillig is en geld kost, waardoor veelal de kleinere gemeenten een advies van de Cie m.e.r. niet aanvragen. Een duidelijke controle op de kwaliteit ontbreekt zodoende. Dit is een weeffout in de wet en zet de kwaliteit van de MER onder druk. Ook is Nederland dit voorjaar op zijn vingers getikt door de Europese Commissie o.a. vanwege het ontbreken van een duidelijke kwaliteitsborging in de wetgeving.

Niet alleen Europa en de Cie m.e.r. wijzen op onvolkomenheden maar ook betrokken natuurorganisaties en burgers brengen in eigen notities of zienswijzen fouten van een MER naar buiten. Naast het bovengenoemde voorbeeld van de Industriezandwinning IJsselmeer is een bekend voorbeeld de groep SATL (Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegroutes). Deze groep heeft  een paar keer op fouten gewezen in het (aanvullende) MER over heropening van het vliegveld Lelystad. Het MER moest daarom wederom aangevuld worden, en het vertrouwen in een objectieve MER is daar geschaad.

De MER-wereld, en met name de MER-makers (lees: de adviesbureaus) dienen meer aandacht te geven aan het risico van belangenstrengeling. Dat kan, in het geval dat een overheid zowel initiatiefnemer is als bevoegd gezag, via een strikte scheiding tussen de makers van het MER (de initiatiefnemer die daarvoor een adviesbureau inhuurt) en bevoegd gezag die het MER als eerste beoordeelt, maar echter ook vaak belang heeft bij het MER-project (zie het artikel van Bart Barten van 11 mrt j.l.). Niet alleen binnen overheden dient dit georganiseerd te worden maar ook door, in opdrachtbrieven of contracten tussen MER-makers en opdrachtgevers passages op te nemen over de onafhankelijkheid van de MER-maker waarbij ze bij de beschrijving en beoordeling van milieugevolgen niet alleen gehouden zijn aan de mening van de opdrachtgever. Anders kan men wachten op anderen die een vervolgartikel schrijven op het artikel van prof. Michiel de Vries in Trouw (d.d. 5-2-2019) met als titel “Wie betaalt bepaalt, en dat geldt ook voor MER”.

Regelmatig worden in een MER conclusies getrokken op het gebied van cumulatie en significantie die niet goed onderbouwd zijn of methodisch niet kloppen. Aan een juiste onderbouwing van cumulatie komt men in een MER veelal niet toe. Er wordt veelal een opsomming gegeven van alle projecten die in de nabijheid en in dezelfde periode plaatsvinden van het project dat in het MER onderzocht wordt. Daarbij worden de milieueffecten, die reiken tot in het plangebied van het onderzochte project  (soms citaten uit andere MERren), enkel netjes vermeld. De opsomming zou echter altijd uitgebreid moeten worden met een analyse of de opeenstapeling van effecten meer is dan de som van de delen. Als ieder milieueffect, van verschillende projecten in elkaars nabijheid en in dezelfde tijdshorizon, net onder de norm blijft of beperkt negatief is, dan is het totaal waarschijnlijk boven de norm of duidelijk negatief.

Ook wordt er discutabel omgesprongen met de term significantie. Vaak wordt er in een MER of Passende Beoordeling niet goed uitgelegd wanneer er sprake is van een significant negatief effect en welke aspecten meetellen in die significatie, en vooral in welke mate. Het ontbreekt nogal eens aan navolgbaarheid, ook bij “professional judgement”. Hier ligt werk voor onderzoeksinstituten of promovendi die de begrippen cumulatie en significantie nader zouden moeten onderzoeken.

Gezien de kritische punten die ik hiervoor heb gesteld ten aanzien van de kwaliteit van MER’ren, roep ik een ieder op, die bezig is met MER,  zorg te besteden aan de benodigde objectiviteit en deskundigheid. Het MER mag nooit een instrument worden om bijvoorbeeld “alleen aan de wet te voldoen”, ambtenaren aan het werk te houden of een verdienmodel te zijn voor adviesbureaus. Zet in op praktijkopleiding en permanente scholing van (jonge) MER-deskundigen. De status van objectiviteit en betrouwbare milieu-informatie van een MER  moet bewaard blijven.