Vrijwel alle provincies hebben ooit dergelijke gebieden op kaart aangeduid in de tijd dat er nog wel eens een grutto in agrarisch gebied broedde (ik heb het nu over minstens 15 jaar geleden en het broedsucces was toen al bedroevend). In dergelijke gebieden moesten de rust en openheid behouden blijven en soms golden er restricties voor maisteelt. Echter; ook in deze gebieden heeft een enorme agrarische intensiveringslag plaatsgevonden met steeds vroeger en steeds vaker maaien, steeds dieper ontwateren, steeds meer slootdempingen, steeds zwaardere machines om vroeg in het voorjaar te injecteren, steeds vaker doodspuiten, scheuren en herinzaaien van de grasmat, etc. Vooral  het opheffen van de melkquotering in april 2015 gaf dit proces een enorme versnelling en de introductie van het PAS enkele maanden later leverde het denkbeeldige stikstofsaldo voor de zoveelste intensiveringslag in de melkveehouderij. Op het huidige agrarische grasfalt broedt vrijwel geen weidevogel meer. Eind april zie je nu soms een plukje gras in een kaalgemaaid weiland staan met een vlaggetje erbij. Voor elke kraai, meeuw etc. is dit een uitnodiging om dit laatste nest te plunderen en zij krijgen vervolgens de schuld van het verdwijnen van de weidevogels. Als er bij hoge uitzondering toch kuikens uit de eieren komen is er in de strakgemaaide weilanden niets te eten en geen dekking voor ze. Desondanks pompen we nog jaarlijks ruim € 60 miljoen in agrarisch weidevogelbeheer. Feitelijk betalen we de boer om zich aan de Wet natuurbescherming te houden want maaien in het broedseizoen is sowieso verboden.

Weidevogels zijn inmiddels vrijwel verdwenen uit agrarisch gebied maar in de virtuele wereld van provinciale omgevingsvisies en verordeningen bestaan ze nog steeds. Dat blijkt wanneer langs de rand van een ooit aangewezen weidevogelleefgebied plannen worden ontwikkeld voor woningbouw of een fietspad. Een weidevogelgebied moet om onnavolgbare redenen in sommige provincies minimaal 250 hectare groot zijn want anders is het kansloos. Extra bebouwing en menselijke aanwezigheid is volgens plantoetsers funest voor weidevogelleefgebieden en daarom onbespreekbaar. Echter: verdichting van het landschap en recreatief medegebruik langs vaste routes vormen voor weidevogels een futiel probleem vergeleken met de intensivering van het grondgebruik zoals hiervoor beschreven. Weidevogels kunnen prima gedijen in halfopen landschappen met een hoog waterpeil en een extensief maaibeheer, ook indien deze gebieden veel kleiner zijn dan 250 hectare. Ter indicatie; een van de beste weidevogelgebieden van Nederland ligt binnen de ring van Amsterdam; de Wilmkebreekpolder van circa 20 hectare. Ook de Voorofsche polder tussen Boskoop en Waddinxveen is een goed voorbeeld. Ingeklemd tussen een recreatiebos, hoge flats, een bedrijventerrein en een provinciale weg realiseert het Zuid-Hollands landschap op 35 hectare zeer hoge weidevogeldichtheden waar geen enkele gangbare boer in geen enkel open landschap van 250 hectare aan kan tippen. 

Laten we daarom alle ooit aangewezen weidevogelleefgebieden nog eens goed tegen het licht houden. Een groot aantal zal daarbij afvallen en langs de randen daarvan kunnen we de huidige crises ten aanzien van klimaat, woningtekorten, stikstof, waterbeheer en biodiversiteit gecombineerd oplossen. Dit kan bijvoorbeeld door aangrenzend aan nieuwe woongebieden een flink areaal intensief landbouwareaal te vernatten en als extensief hooiland te beheren. Het resultaat is dan minder veenoxidatie, minder stikstofemissie, meer biodiversiteit (waaronder weidevogels), meer waterberging en een zeer aantrekkelijk woongebied waar een kleine meerprijs van de woningen voldoende is om het aangrenzende natuurgebied te financieren.

Eric van der Aa, senior-ecoloog Rho Adviseurs