De achteruitgang is met name te wijten aan tegenvallende milieuprestaties van nieuwe vrachtwagens. Metingen van emissies door Euro-V vrachtwagens onder praktijkomstandigheden hebben uitgewezen dat de uitstoot van stikstofoxiden op stadswegen gemiddeld drie keer hoger is dan de norm. Dit heeft gevolgen voor de luchtkwaliteit rond stadswegen en binnen een zone van enkele honderden meters langs snelwegen, met name in de vier grote steden.

Een hoge stikstofdioxideconcentratie is vooral een indicatie voor een hoge blootstelling aan de totale luchtvervuiling door verkeer. Hierdoor lopen mensen een verhoogd risico op longaandoeningen en hart- en vaatziekten. Op basis van toxicologisch onderzoek mag verwacht worden dat de directe effecten van stikstofdioxide zelf bij de huidige concentraties in de buitenlucht gering zijn. Het werkt wel als meststof en tast zo de natuur aan.

Om de luchtkwaliteit overal in Nederland tijdig aan de Europese normen te laten voldoen, trad in augustus 2009 het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) in werking. Het ministerie van VROM bekijkt jaarlijks of de verbetering van de luchtkwaliteit op schema ligt op basis van de concentratiekaarten van het PBL en lokale informatie en maatregelen. Als dat niet het geval blijkt te zijn, dan kunnen beleidsmakers extra maatregelen overwegen binnen het NSL.