“De ruimte is niet leeg en ook niet oneindig beschikbaar. Opgaven zoals energie, mobiliteit, defensie en woningbouw verdringen elkaar”, betoogde Jos. “Je vraagt je dan weleens af wat dan nog de ruimte is voor toekomstige generaties.” Ook vroeg hij zich af hoe mer als instrument hierbij kan helpen. Deze vraag kwam ook terug in de plenaire sessies en de werksessies.

Het woord ‘puzzelen’ is misplaatst, vindt Friso de Zeeuw, emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling TU Delft. “Want er zijn te veel puzzelstukjes en er is zeker geen tijd om relaxed te puzzelen.” Friso ziet meer in een basis-mer en sommige grote ontwikkelingen vooral nationaal regelen. Verder kan een mer goed een rol spelen op gebiedsniveau, volgens hem. “Pak een regionale puzzel liever gebiedsgericht aan en gebruik mer om eenvoudiger alternatieven te laten zien. Dat kan helpen bij de keuze. Je haalt dan belemmeringen weg, maar laat de kwaliteit niet vallen.”

“In de besluitvorming heeft mer een taak in het afwegen van de belangen. Dat geldt ook voor het beoordelen van de samenhang”, aldus Hans Mommaas, voorzitter van de Commissie mer. Het instrument mer vindt hij bij uitstek passen bij verbindend bestuur. “De bundeling van proceskennis en een formele positie vind ik een gouden combinatie. Zo kun je discussies verbinden en opgaven en oplossingen aandragen.”

Bij het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie is vanaf het begin bewust omgegaan met de omgeving. Projectleider Wouter Giesen: “Mer heeft ons hierbij geholpen om inspraak en participatie in te vullen. We willen geen salamitechniek toepassen, daar waar grote ruimteclaims gevraagd worden. In het verleden waren we als Defensie versnipperd bezig, maar we realiseren ons dat als we het goed willen doen, we naar heel Nederland moeten kijken.”

Afgelopen jaar is de term basis-mer geïntroduceerd in verschillende organisaties: de leerkring van enkele gemeenten, Commissie mer, ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, programma Aan de slag met de Omgevingswet, Platform31 en Antea Group. De basis-mer is zelf geen mer, maar een werkwijze. “Het gaat om het uitwisselen van informatie tussen vakmensen. We hebben er nog geen goede naam voor”, vertelt Just Verhoeven van Antea. De leerkring heeft een handreiking opgesteld over hoe organisaties deze uitwisseling van informatie kunnen aanpakken.  

“Welke nieuwe puzzelstukjes levert deze landelijke MER-dag op?”, vroeg Jos Arts in een afsluitende sessie aan de deelnemers. Hij constateerde zelf dat in de ruimte geworsteld wordt met te veel puzzelstukjes. “Dan moet je prioriteren. Het maatschappelijk belang moet dan altijd de doorslag geven.”

De basis-mer is voor veel mensen een nieuwe loot aan de boom die nog tot ontwikkeling moet worden gebracht. Dit leidde niet bij iedereen tot hooggespannen verwachtingen. “Voegt het iets toe?”, vroeg een deelnemer zich af. “Als je de informatie goed organiseert in je omgevingsvisietraject, bereik je al veel met goed informatiemanagement.”

Vlaamse deelnemers gaven aan dat het voor hen interessant is te weten welke nieuwe topics er in jurisprudentie spelen. Zij gaven aan parallellen te zien tussen Vlaanderen en Nederland. Ook zij hebben te maken met luchtvervuiling en veel functies in een klein gebied. Waarmee tevens de functie van de mer-dag duidelijk werd; het uitwisselen van informatie tussen vakgenoten blijft inspirerend en nodig.