In Nederland wordt de term Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) gebruikt voor stoffen die gevaarlijk kunnen zijn voor het milieu en voor de mens, bijvoorbeeld omdat ze kankerverwekkend of hormoonverstorend zijn. Voorbeelden zijn benzeen, lood, kobalt en PFAS.

Of een stof gekwalificeerd wordt als Zeer Zorgwekkende Stof hangt af van een aantal factoren. De criteria zijn bepaald in artikel 57 van de Europese REACH-verordening. Het RIVM houdt een lijst bij van de stoffen die zijn gekwalificeerd als ZZS. Die lijst is een hulpmiddel voor bedrijven en overheden.

Gebruik en uitstoot terugdringen
De rijksoverheid wil het gebruik, de uitstoot en de lozing van ZZS zoveel mogelijk voorkomen. Als dat niet mogelijk is, dan moet dit tot een minimum worden beperkt. Daarnaast is het nodig om het gebruik en de emissies te monitoren en een reductieprogramma op te stellen. Zo moet een bedrijf waar zeer zorgwekkende stoffen kunnen vrijkomen, eens per vijf jaar de omvang van de uitstoot rapporteren. Ook is een reductieprogramma verplicht waarbij is onderzocht hoe gebruik en uitstoot van ZZS kunnen worden voorkomen of te minimaliseren. Ook kan er (per stof) een maximaal toelaatbaar risiconiveau en een maximum aan de immissieconcentratie zijn vastgesteld.

Op weg naar een Circulaire Economie
Het uitfaseren van ZZS is niet alleen nodig om gezondheids- en milieurisico’s te voorkomen, maar ook voor de transitie naar een economie waarin (grond)stoffen worden hergebruikt. Producten, afval, water en grond die vervuild zijn met ZZS, zijn lastiger te hergebruiken en kunnen daarmee de transitie naar een circulaire economie bemoeilijken.

Sinds 2018 houdt het RIVM ook een lijst bij van potentiele Zeer Zorgwekkende Stoffen (pZZS). Dit zijn stoffen die nog niet met zekerheid als ZZS kunnen worden aangemerkt, maar die (deels) dezelfde kenmerken hebben. Voor de totstandkoming van deze lijst wordt gebruikgemaakt van informatie van de Europese Chemie Autoriteit (ECHA).

De pZZS-lijst wordt minstens één maal per jaar geactualiseerd. Door deze pZZS-lijst kunnen overheden van de initiatiefnemer:

• eisen dat er nader onderzoek plaatsvindt om te bepalen of de stof toch een ZZS is.

• verzoeken aan te geven welke emissies er zijn en in welke hoeveelheden.

• vragen om aan de zorgplicht te voldoen, bijvoorbeeld door als bevoegd gezag maatwerkvoorschriften op te stellen.

Bij projecten of plannen waar de productie, het gebruik, de opslag of het transport van gevaarlijke stoffen aan de orde is, moet het milieueffectrapport ingaan op (p)ZZS vanwege de mogelijke effecten voor mens en milieu. Voorbeelden zijn chemische bedrijven, de maakindustrie, afvalverwerkers en energiecentrales. In het milieueffectrapport moet helder worden aangegeven hoeveel van welke (P)ZZS-stoffen in de gebruikte grondstoffen, afvalstromen en uitgaande producten en afvalstromen zit. Dat geldt ook voor de emissies van (p)ZZS naar lucht, bodem en (afval)water. Voor ZZS is het daarnaast belangrijk aan te geven hoe met de verplichte monitoring en minimalisatie wordt omgegaan. Tot slot moet het milieueffectrapport ook inzicht geven in de bronmaatregelen die de uitstoot van de gevaarlijke stoffen kunnen terugdringen en in hun effectiviteit.

Bel of mail ons als je vragen hebt of meer wilt weten:

• Tom Ludwig, tludwig@eia.nl, 030 234 7641

• Sjoerd Harkema, sharkema@eia.nl, 030 234 7666

Bron: Commissie MER