De Waalsprong is de naam van een grote nieuwbouwwijk bij Nijmegen aan de overkant van de Waal. Het m.e.r.-traject van dit project heeft wel wat weg van een soap. Een eerste (vrijwilige) m.e.r.-procedure werd uitgevoerd in 1991-1992 bij de voorbereiding van een provinciale Ontwikkelingsvisie Knooppunt Nijmegen. Aansluitend stelde de gemeente Nijmegen voor het gebied een Structuurplan Land over de Waal op en vroeg ontheffing voor de m.e.r.-plicht aan. Er was immers al een milieueffectrapport gemaakt door de provincie. Bij bezwaar en beroep over het Structuurplan oordeelde rechter dat de ontheffing niet nodig was geweest: een Structuurplan heeft onvoldoende juridische binding om een m.e.r.-plichtig besluit te zijn. Het besluit kon in stand blijven. Maar bij het besluit over een vrijstelling ex. art. 19 WRO voor de aanleg van de eerste 150 woningen ging het alsnog mis. De rechter oordeelde nu namelijk dat het vrijstellingsbesluit beschouwd moest worden als het eerste (wel juridisch bindende) ruimtelijk plan dat voorziet in de bouw van alle nieuwe woningen in de Waalsprong.  Hiervoor moest dus alsnog een milieueffectrapport komen. In m.e.r.-land waren dit in 2001 nieuwe inzichten in hoe de m.e.r.-regelgeving moest worden uitgelegd.

Een milieueffectrapport maken voor het hele Waalspronggebied was geen eenvoudige klus. Allereerst was er sprake van meerdere m.er-plichtige activiteiten (woningbouw, bedrijventerrein, ontgronding, recreatie, windmolens, grondwateronttrekking etc.).  Bovendien zou de ontwikkeling van het gebied vele jaren in beslag nemen. Hoe weet je nu al bij het eerste deelplannetje hoe in het resterende gebied precies zal worden gebouwd? De gemeente heeft hier een slimme oplossing voor gevonden. Alle belangrijke ontwerpbeslissingen werden als bouwstenen geïdentificeerd. Voor alle bouwstenen is een programmatische bandbreedte bepaald. Vastgesteld is wat mogelijke varianten zijn en wat de milieugevolgen. Denk bij ontwerpbeslissingen aan: zonering, bebouwingsdichtheid, ontsluiting, groen- en waterstructuur. Varianten zijn op logische wijze samengevoegd in alternatieve ontwikkelingsmodellen met als thema: horen bij de stad, duurzaamheid, wervende woonmilieus en stad aan de rivier. Deze modellen bevatten een integrale visie op de mogelijke toekomst van het gebied. Ook van de modellen werden de milieugevolgen beschreven. De Raad heeft uiteindelijk een model, gebaseerd op het meest milieuvriendelijk functionerende model aangevuld met elementen uit de andere modellen, als uitgangspunt voor de verdere planontwikkeling vastgesteld.  Het resultaat was een milieueffectrapport (MER 2003) dat ingaat op een zeer breed scala van mogelijke invullingen van het gebied. De Commissie m.e.r. stelde daarom in het toetsingsadvies dat bij volgende bestemmingsplannen aanvullende informatie alleen nodig zou zijn als de plannen zo ingrijpend wijzigen dat  het MER er niet meer aan ten grondslag kan liggen. In twee gevallen heeft de gemeente van de optie om een partiële aanvulling op te stellen maken gebruik gemaakt: in 2007 vanwege veranderingen in de geplande verkeersstructuur en in 2010 omdat in het kader van Ruimte voor de Rivier de dijk bij Lent moest worden aangepast. Verder is het MER tot op heden meegegaan bij de besluitvorming over de bestemmingsplannen voor de verschillende deelgebieden. De Waalsprong vind ik dus een mooi voorbeeld van hoe, na een valse start, een goed MER moeiteloos 10 tot 15 jaar mee kan gaan. Overigens heb ik in de loop van het proces veel respect gekregen voor de toenmalige wethouder Paul Depla. Die had geen adviesbureau of ambtenaar nodig om de plannen op inspraakavonden toe te lichten. Dat deed hij zelf en hij kon met een enorme dossierkennis zelf alle vragen moeiteloos beantwoorden. Maar dat terzijde.

Het verloop in de tijd met grote fluctuaties in bouwtempo heeft ertoe geleid dat de Waalsprong een interessant, afwisselend gebied is geworden met een scala aan woonsferen. Zo is Oosterhout een groene wijk geworden met hagen rond de tuinen, maar er zijn ook meer stedelijke straten met atelierwoningen. Er is zelfs een Rolling Stonesstraat met uitbundige kunst op de gevels. Interessant is een recente wijk die in particulier opdrachtgeverschap is gebouwd. Per straat hebben de toekomstige bewoners afspraken gemaakt over de bouwregels. Die wijk kenmerkt zich door veel duurzame woningen. Het is de moeite waard om een middag lang in het gebied rond te fietsen.

Tot zover het verhaal van de Waalsprong. Over de dijkverlegging en de stadsbrug vertel ik een volgende keer.